 |
Жергілікті аллергиялық реакциялар
|
|
|
|
Жергілікті аллергиялық реакциялар
Аллергия - иммунопатологиялық ү рдістердің бір тү рі. Жергілікті аллергиялық реакцияларғ а мьшалар жатады:
1. Жоғ ары сезімталдық тың жедел тү рі (ЖЖТ).
2. Жоғ ары сезімтадцық тың баяу тү рі (ЖБТ).
3. Трансплантацияғ а байланысты иммунитет.
Бү л реакциялардың пайда болу механизмдеріне байланысты ааты турін ажыратады:
1. Бейтараптану жә не белсенділігін жою (инактивация) реак-цияларында антиген рө лін гормондар немесе жасуша рецепторы атқ арып, олар агзалар қ ызметінің бү зылуымен жә не дистрофия-лык; ө згерістерімен байқ алады.
5 бө лім. Иммунопатологиялық ү рдістер
|
|
47-сурет. ЖБТ
реакциясы.
Лимфоцит (Лц) пен
макрофаг (Мфг)
арасындағ ы
цитоплазмалық кө пір
арқ ылы байланыс.
Растрлық элект-
рондық микроскоп х
5750 (Кларк жә не б.
бойынша)
2. Цитолиздік жө не цитоксиндік реакциялар комплементтің белсенділігінен немесе қ ан айналымында жү рген антиденелер ө серінен дамиды.
3. Қ андағ ы токсиндік иммундық кешендердің ә серінен пайда болатын реакциялар. Иммундық кешендер қ андағ ы комплемент жү йесін белсендіріп, ЖЖТ реакциясын тудырады.
4. Атопиялық жә не анафилаксиялык реакциялар аллергиялық антиденелерге немесе реагиндерге (IgE) байланысты пайда болып, ЖЖТ тү рінде байқ алады.
5. Жасушалық реакция немесе ЖБТ, антигендік қ ү рамы ө згер-ген жасушаларды лимфоциттер (киллерлер) мен макрофагтардың жө рдемі арі^ылы жойылуына себеп болады.
6. Гранулематоз реакциялары.
|
|
|
 |
__. ____________, ______________________ Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
5. 1. ИММУВДЫҚ ЖҮ ЙЕГЕ БАЙЛАНЫСТЫ ПАТОЛОГИЯЛАР
Ә ртү рлі антигең дерге қ арсы бағ ытгалғ ан иммуң дық реакция-лар тек қ ана қ орғ аныс қ ызметін атқ армай, сол аймақ тағ ы тің дерді де зақ ымдап, иммундық патология негізін қ алайды.
Тің цердің иммундық зақ ымдануы гуморалдық немесе жасу-шалық иммунитет негізівде жү реді. Олар жоғ ары сезімтаддық ре-акциялары деп аталып тө рт тү рге бө лінеді.
Иммундық кешендік аурудың жергілікті тү рінің классикалық ү лгісі ретің це Артюс феноменін мысалғ а келтіруге болады. Бү л реакция алдын ала сенсибилизацияланғ ан жануарлардың терісіне антигеннің шешуші дозасын дарытқ авда туындап қ анда иммундық кешендердің пайда болуымен сипаттальш, тө мендегі сатылардан ө теді: 1. Иммундық кешендердің тү зілуі. 2. Осы кешең цердің комп-лементпен байланысуы. 3. Иммундық кешендердің лейкощптерді ө зше тартып алуы (хемотаксис). 4. Лейкоциттердің, иммундық кешең дерді жү туы (фагоцитоз). 5. Лейкоциттерден лизосомалық ферментгердің жә не биологиялық белсенді затгардың бө лініп шығ уы. 6. Осы заттардың ө серінен қ ан тамырлары кемерінің зақ ымдануы, тьпындальш (тромбоз) қ алуы, айналасыньщ ісініп, қ ан қ ү йылу ошақ -тарының пайда болуы жө не тің цердің некрозы.
Жоғ ары сезімталдық реакциясының бірінші (анафилаксиялық ) тү рі алдын ала сенсибилизацияланғ ан организмге антигеннің шешуші мө лшері тү скенде ө те жедел тү рде дамиды. Оның себебі IgJ-нің лаб-роцитгер мен базофиддер сыртындағ ы? с-бө лшектермен байланысуы. Байланыстыру қ ызметін комплемент компоненттері - С5 жә не СЗа атқ арады. Нә тижеде лаброциттер тү йіршіксізденіп (дегрануля-цияланып), кө птеген біріншілік медиаторлар (гастамин, аденозин, эозинофилдер мен нейтрофиддердің хемотаксистік факторларыі протеазалық ферменггер, қ ышқ ыл гидролазалар) жә не екіншілік медиаторлар (арахидон қ ьппқ ыльшьщ метаболиттері - лейкотри-ең дер мен простагландиң дер, тромбо-циттерді белсендіруші фак-торлар, кейбір цитокиндер) бө ліп шығ ады.
|
|
|
Осы медиаторлар ө серінде жергілікті жө не жү йелі анафилак-сиялық реакция дамиды.
ЖЖТ-ның жү йелі тү рі клиникада анафилаксиялық шок тү рінде кө рінуі мү мкін. Ол кейбір дә рі-дә рмектерді (пенициллин, новокаин, дифтерияғ а қ арсы сарысу, қ ү тыруғ а қ арсы сарысуы жә не т. б. ) организмге енгізгенде дамиды. Бірнеше минуттан соң аурудың терісі қ ызарып, қ ышьгп, тьшыс алуы тарыла бастайды. Тыныс алудың қ иындауы жедел дамығ ан бронхоспазммен байланысты. Сонымен
5 белім. Иммунопатологиялық ү рдістер
қ атар, кө мей шырышты қ абаты ісініп, бронхтарда секрецияның жедел кү шеюі, іш ө ту байқ алады, тамыр соғ уы ә лсіреп, ауру есінен танып қ алады. Шок нө тижесінде ө лген адамдардың мә йіттерін ашып кө ргенде ө кпенің ісінуі, қ ан қ ү йылу ошақ тарын, кө мейдің ісінуі немесе ө кпенің жедел эмфиземасы мен жү ректің оң қ арын-шасьшың кең ейіп кетуі кө рінеді.
Жоғ аргы сезімталдық реакциясының екінші (цитотоксиндік) тү рі иммуң дық жү йеде организмнің ө з антигендеріне қ арсы антидене-лер тү зілуімен сипатталады. Ол ү ш тү рде ө туі мү мкін:
/. Комплементке тә уелді реакциялар. Бү л кезде антигенмен антидененің ө серлесуі жасушаның сыртында ө тіп, сол жерге комплемент жабысады. Комішементтің белсенділігі артқ анда мембрана шабуылдаушы кешен іске қ осылып, мембрана бү тіндігі бузы-лады. Бү л патология кезінде кө бінесе қ ан элементтері (эритроцит-тер, лейкоциттер, тромбоциттер) нысана жасуша рө лін атқ арады. Аутоиммундық гемолиздік анемияның, агранулоцитоздың, тром-боцитопенияның, нө рестелердің гемолиздік анемиясының дамуы осы реакцияғ а байланысты.
|
|
|
2. Антиденелермен байланысты реакцияларда ө згерген жасуша- лардың жойылуы IgJ-дің ? с-рецепторлары бар жасушалар арқ ылы жү реді. Олар (табиғ и киллерлер, макрофагтар, эозинофилдер) ан-тидене жабысқ ан нысана жасушаларды комплемент кө мегінсіз-ақ жояды.
3. Антиденелерге байланысты жасуша дисфункциясы. Бү л реакция нә тижесінде жасуша зақ ымданбайды, бірақ қ ызметі ө згереді (кү шейеді немесе ә лсірейді). Мысалы, антиденелерге байланысты қ алқ анша без жасушалары қ ызметінің кү шеюі Базедов ауруына соқ тырады.
Жоғ аргы сезімталдық тың ү шінші (иммундық кешендік) тү рі. Ү шінші типтегі жоғ арғ ы сезімтаддьгқ иммундық кешеннің тіндерге зақ ымдаушы эсер етуіне, оньщ комплементті белсендіру мү мкінші-лігіне байланысты.
Иммундық кешен қ анда немесе антидене қ ан тамырынан шық қ анда, жергілікті, пайда болады. Кейін иммундық кешендер қ ан тамырларьшьщ қ абырғ асына немесе тіндерге, ә ртү рлі сү згілерге (мысалы, бү йрек сү згісіне) шө гіп қ алады. Осығ ан байланысты иммуно-кешендік аурудың жергілікті жө не жү йелі тү рлерін ажы-ратады (48-сурет).
ЖБТ реакциясы жасушалық иммунитетпен байланысты, кө бінесе созылмалы инфекцияларда кездеседі. Қ абьшу ошағ ьгң ца лимфоциттер, макрофактар, тіндік гистиоциттер топталады. Антигендік қ ү рамы ө згерген жасушалар мен тіндерді сенсибили-
|
|
|
