Ж.Ахметов. Штологиялық анатомия

Ж. Ахметов. Штологиялық анатомия

48-сурет. Иммундық

кешендік (ИК)

гломерулонефрит.

Эн - Эндотелий.

МЗК - мезангиалдық,

жасуша (В. В. Серов бойынша)

зацияғ а ү шырағ ан Т-лимфоциттер (Т-киллерлер) ө здерінен лизо-сомалық ферменттерді бө ліп шығ арып ыдыратады. Бү л ү рдісте жасушалық иммунитет медиаторларының (лимфокиндердің ) да маң ызы зор. Олар оттегі метаболиттерінің жө рдемімен нысана-жасушалар мембранасының ө ткізгіштігін арттырып, жасушаның ішіне цитотоксиң дік факторлардың кіруіне жол ашады. Нысана-жасушалардың жойылуы табиғ и киллерлердің (ТК-жасушалар) қ атынасымен басталады. Олардың цитотоксиндік Т-киллерлерден айырмашылығ ы ө сері антигенге тө уелді емес (бейспецификалық ). Жү йелі иммундық кешенді аурудың дамуы бірнеше кезендерден тү рады:

1) қ анда антиген-антиденеден тү ратын иммуң цық кешеннің тү зілуі;

2) иммундық кешеннің ә ртү рлі ағ заларғ а шө гіп қ алуы;

3) иммуң цық кешеннің комплементпен бірігуі;

4) иммуң цық кешеннің лейкоциттерді ө зіне тартып алуы (хе­мотаксис);

5 белім. Иммунопатологиялық ү рдістер_____________________________________ ¹⁵^

5) лейкоциттердің иммуң дық кешенді жү туы (фагоцитоз);
Жедел иммунокешенді аурудың дамуында иммундық кешен-

дердің белгілі бір тіндерге шө гіп қ алуы ө те маң ызды. Ә детге, им-мундық кешендер бү йрек шумақ тарының тіректік мембранасына шө гіп қ алады. Сол жерден комішементтің белсенділігі нә тижесің де кө птеген биологиялық белсең ці заттар: СЗ_а, С5_а, хемотаксистік фак-торлар (С5, С5_В) жө не т. б. бө лініп сол жерге лейкоцитгер топталады.

6) лейкоциттерден лизосомалық ферменттер жө не биология-
лык, белсенді заттар (медиаторлар) бө лініп шығ ып, қ абынудьщ
басталуы. Осы реакция нә тижесінде қ ан тамырларыньщ ө ткізгіпггігі
артып кетеді. Медиаторлар, ферменттер ә серінен қ ан тамырлары­
ньщ қ абырғ асы зақ ымданып, некроздық васкулит, микротромб-
тар пайда болады, жергілікті тін некрозданады.

Жоғ арғ ы сезімталдық тың тө ртінші, иммундық жасушалармен байланысты тү рі. Бү л реакцияның екі тү рі бар: 1) жоғ арғ ы сезімталдық тың баяу тү рі, ол CD4⁺ Т-лимфоциттермен байланыс­ты; 2) тікелей цитотоксиндік эсер етуші CD8⁺ Т-лимфоциттер ре-акциясы.

Жоғ арғ ы сезімталдық тың баяу тү рінің (ЖСБТ) классикалық мысалы, Манту реакциясы, ол туберкулинді тері ішіне жібергенде дамиды. Осы антигенге сенсибилизацияланғ ан адамдарда 8-12 сағ ат-тан соң тері қ ызарып, ісініп, 48 сағ атта оның кө лденең і 2 см-ге жетеді, ортасында кейде некроз ошағ ы пайда болады. Микроскоп-та қ арағ анда тамырлар ө ткізгіштігінің артып кеткендігін, дерма-ның ісінуін, қ ан тамырларының айналасында мононуклеарлық жасушалардан тү ратьш сің белердің топталып қ алғ андығ ьш кө реміз. Т-лимфоциттер-хелперлер екең дігі анық талады.

Қ абыну ошағ ында антигендер ү зақ уақ ыт сақ талып қ алғ анда (персистенция) макрофагтар эпителиоидты жасушаларғ а айнала-ды. Эпителиоидты жасушалар, оларды қ оршағ ан лимфоциттер гра-нулеманы тү зеді, ол гранулематоздық қ абынудың морфологиялық кө ріністеріне жатады. Макрофагтар белсенділігі артқ анда сол жердегі антигендерді жойьш, қ абыну ошағ ын тазартады. Сонымен қ атар, макрофагтар бө ліп шығ аратын ө су факторлары фиброблас-тар пролиферациясын жә не коллаген тү зілуін кү шейтеді, сө йтіп, қ абыну ошағ ы шекараланады немесе фиброзданьш бітіп кетеді.

Т-лимфоциттердің қ атысуымен болатын, цитотоксиндік реакция. Сенсибилизацияланғ ан Т-лимфоциттер антигең дік қ асиеттері ө згер-ген жасушаларғ а тікелей шабуыл жасап оларды жойып жібере ала-ды, сондық тан оларды жендеттер (киллерлер) деп атайды. Бү л ре­акция трансплантатты кө шіруде, ісікке, вирустық инфекцияларғ а қ арсы кү ресуде ө те маң ызды. Мысалы, вирустар ө серінде жасуша-

160________________________________   Ж. Ахметов. Патологаялық анатомия

лар сыртында жайғ асқ ан HLA-антигендер ө згереді. Осы ө згерген антигендерді Т-жасушаларының рецепторлары танып біліп, ола-рғ а нә зік аяқ шалары арқ ылы жабысады жә не ө зінен тү рлі медиа-торлар (лимфокиндер, интерлейкин-2, лимфотоксин жө не т. б. ) бө ліп шығ ару арқ ылы зақ ымданғ ан жасушаны ерітіп, жойып жібереді. Бү л реакция комплемент жә рдемінсіз-ақ жү ре береді.

Трансплантатты кө шіру реакциясы. Трансплантатты кө шіріп тү сіру ө те кү рделі қ ү былыс болып ол бірнеше кезендерден тү ра-ды: 1) жат антигендерді иммундық жү йенің таньш білуі; 2) транс­плантата қ арсы иммундық реакцияның дамуы.

Кө шіріліп отырғ ызылғ ан ағ за антигендері қ анғ а тү скеннен бастап, иммундық жү йе оғ ан қ арсы иммундық реакция дамыта-ды. Бү л реакцияғ а жасушалық иммунитет те, гуморалдық имму­нитет те қ атысады.

Трансплантатқ а қ арсы реакция донордың HLA-антигендеріне қ арсы бағ ытталғ ан. Осы антигендер CD4⁺ Т-лимфоциттерді белсендіреді. Олар ө зінен цитокиндер бө ліп шығ арады. Цитокин-дер ө серінде тамырлар ө ткізгіштігі ө сіп, осы жерге лимфоциттер мен макрофагтар топталады, ЖСБТ дамиды, микротромбоздар, ишемия нә тижесінде трансплантат жойыла бастайды. HLA-антигендерінің I класына қ арсы бағ ытталғ ан CD8⁺ Т-лимфоцит-тер жетілген цитотоксиндік Т-лимфоциттерге (СТЬ)айналады, олар трансплантат жасушаларын тікелей шабуылдан ерітіп жібереді.

Трансплантатқ а қ арсы пайда болтан антиденелер трансплан­татты ө те жедел немесе жедел кө шіруге қ атысады.

Ө те жедел реакция бү рьш трансплантатқ а қ арсы реакция да-мығ ан (мысалы, бү рын бү йрек трансплантатын кө шіріп тү сірген ре-ципиенттерде), алғ ашқ ы минуттардан, сағ атардан бастап дамиды.

Бү л жағ дайда қ ан айналымындағ ы антиденелер иммуң цық ке-шендер тү зіп донордьщ қ ан тамырларының эң дотелиіне шө гіп қ алып, ө те жедел қ абьшу реакциясы, тромбоз, трансплантат ишемиясы мен некрозы дамиды, яғ ни жергілікті Артюс реакциясы ө рістейді.

Аддын ала сенсибилизация болмағ ан жағ дайда трансплантат­ты кө шіру реакциясы бірнеше кү ндерден кейін басталады. Оғ ан ә рі жасушалық, ә рі гуморалдық иммунитет механизмдері қ атыса-ды. Отырғ ызылғ ан трансплантатта (мысалы, бү йректе) мононук-леарлық сің белер қ ан тамырларының қ абырғ асын бү тің цей бү за-ды (деструкциялайды). Бү йрек шумақ тарында капиллярлардың эндотелий қ абаты ісінеді, тіректік мембранасы қ алындайда, ка-пиллярлар ішіне фибрин шө гіп қ алады немесе тромб пайда бола-ды. Шумақ капсуласы ьщырап бү зылады. Бү йректі кө шіру реак-циясының ең айқ ын кө рінісі - ө зекшелердің некрозғ а дейінгі

5 белім. Иммунопатологияпық урдістер

ө згерістері (кө шіру тубулопатиясы) нә тижесінде мононуклеарлық сің белермен толық алмасуы. Созылмалы кө шіп тусу реакциясы ү зақ уақ ыт иммуносупрессия нә тижесінде байқ алады. Қ ан тамырлары-ның облитерациялық эң доартериитіне байланысты трансплантат-тың созылмалы ишемиясы дамып, отырғ ызылғ ан бү йрек кішірейіп, семіп қ алады. Микроскопты қ арағ анда гломерулосклероз, ө зек-шелер атрофиясы, аралық тінде плазмалық жасушалардан, эози-нофилдерден тү ратын созылмалы қ абыну кө рінеді (М. САбдулла-ходжаева, 1997).

Тимустағ ы иммуң дық реакцияларғ а байланысты туың дайтын

ө згерістер

Тимустың организмдегі басқ а ағ залардан айырмашылығ ы -ол белгілі бір мерзімде кө лемі кішірейіп, май тінімен алмасып қ ала-ды. Бү л ү рдіс жасқ а байланысты инволюция деп аталады. Ол 5-8 жаста басталып, шамамен 15 жаста аяқ талады. Бірақ еш уақ ытта да тимус толығ ымен жойылып кетпейді.

Ә р тү рлі патологиялардың ә серінен тимустің тиісті мерзімінен бү рын кішірейіп, семіп қ алуы акциденталдық (кездейсоқ ) инволю­ция деп аталады (49-сурет).

Акцидентаддық инволюция эр тү рлі қ ауіп-қ атер жағ дайында ауыр инфекциялар, ісіктер дамығ анда, аштық қ а байланысты пай­да болатын стереотипті реакция. Бү л ү рдіс тимустың қ ыртысты

⇐ Предыдущая45464748495051525354Следующая ⇒

Поделиться:

Воспользуйтесь поиском по сайту: