 |
5-кесте Аутоиммундық аурулардың түрлері
|
|
|
|
5-кесте Аутоиммундық аурулардың тү рлері
| Жеке ағ заларды зақ ымдайтъш (нагыз) аутоиммундық аурулар | Жү йелі аутоиммундық аурулар |
| 1 Хашимото тиреоидиті | Жү йелі қ ызыл жегі (люпус) | |
| 1 Энцефаломиелит | Склеродермия | |
| | Аутоиммундық орхит | Дерматомиозит жө не полимиозит | |
| | Симпатикалық офтальмия | Дә некер тіннің аралас аурулары | |
| 1 Адцисон ауруы (адреналит) | Шегрен синдромы | |
| | Аутоиммундық гемолиздік анемия | |
| 1 Аутоиммундық тромбоцитопения |
Аутоиммундық аурулардың тағ ы бір себебі, табиғ атта екі жақ -ты ә серлесетін антигендердің барлығ ы. Мысалы, жү рек дә некер тінінің жө не в-гемолиздеуші стрептококктардың 5-типінің антигендері бір-біріне ү қ сас болғ андық тан, организмнің стрепто-кокктарғ а қ арсы бағ ытталғ ан антиденелері ауру адамның жү рек тінін де зақ ымдайды (мысалы, ревматизм ауруында).
Аутоимундық аурулардың дамуында Т-супрессорлардың маң ы-зы зор, себебі олар қ алыпты жағ дайда Т-хелперлердің жә не В-лимфоциттердің белсенділігін басып, иммундық жауапты реттеп отырады. Т-хелперлердің белсенділігі асып қ еткенде В-лимфоциттердің қ ызметі кү шейіп, олар қ алыпты аутоантигендер-ге қ арсы антидене тү зе бастайды. Осы екі жү йе арасындағ ы қ арым-қ атынастың бү зылуы (дисфунщиясы) аутоиммундық аурулар себебі бола алады.
Ал, ә ртү рлі физикалық, химиялық заттар, дө рі-дә рмектер ә серінде, кейбір ағ залардың антигендік қ ү рамының ө згеруі (моле-
|
|
|
6 бө лім. Бейімделу жө не орнын толтыру
кулалар модификациям*) де иммундық жү йеде аутоантиденелер тү зілуіне соқ тырады.
Иммундық жү йе қ ызметі генетикалық факторлармен де ты-ғ ызы байланысты екені белгілі. HLA-жү йесінде иммундық реак-цшиіарғ а жауапты тендер (Іг-гендер) бар. Осы тендер кейбір ауто-иммундық ауруларда жиі кездеседі. Мысалы, ревматоидтық арт-ритпен ауыратындарда кездесетін HLA-DR4 немесе HLA-DR1 гендері жиі табылады.
Аутоиммундық аурулардың бір себебіне вирустарды да жатқ « ызуғ а болады. Вирустар ә серінде:
1) жасушалардың антигендік қ ү рамы ө згеріп, оларғ а қ арсы иммундық жауап (реакция) дамиды;
2) вирустар Т-супрессорлар қ ызметін басып тастап В-лимфоциттердің ө з антигендеріне қ арсы антидене қ алыптастыру-ына ық пал жасайды;
3) вирустар В-лимфоциттер қ ызметін ө згертіп " тыйым салын-ғ ан" клондар пайда болады.
6 бө лім. БЕЙІМДЕЛУ ЖӘ НЕ ОРНЫН ТОЛТЫРУ
Француз ғ алымы К. Бернар (1878) ө зінің кө птеген зерттеу-лерінің нә тижесінде организмнің ішкі ортасының тү рақ тылығ ы-ның маң ызы жө нінде бірінші болып пікір айтқ ан болатын. Ол организмнің ішкі ортасының ө зін қ оршағ ан сыртқ ы ортағ а ү здіксіз бейімделіп тү руы, тіршіліктің бірден-бір шарты деп есептеген.
В. Кеннон (1929) осы ішкі орта тү рақ тылығ ын гомеостаз (homeostasis) деп атағ ан. Ол осы тү рақ тылық ты сақ тап тү ратын фи-зиологиялык механизмдер, организмнің қ оршағ ан ортағ а тө зімділігінің негізі екендігін айқ ындады.
Сонымен гомеостаз деп, организмнің қ оршағ ан орта жағ дай-ларына бейімделу реакциясын атайды. Бү л реакция эволюция барысында дамып жетілген. Гомеостаздьщ тү рақ тылығ ына тү қ ым қ уалаудың, нерв жә не эндокрин жү йесінің, иммундық реактивтіліктің, тіндерді қ айта қ алпына келтіру ү рдістерінің ма-ң ызы зор. Аурудың пайда болуы осы тү рақ тылық қ алпъшьщ бү зы-лып, организм мен қ оршағ ан орта арасында жаң а қ арым-қ атына-стың қ альштасуына байланысты. Организм осы ө згерістерге қ арсы тү румен қ атар, оғ ан бейімделе алады, ауруғ а шалдық қ ан немесе ә лсіреген ағ залар ө зінің жоғ алғ ан (бү зылғ ан) кызметінің, қ ү ры-лымдық ө згерістерінің орнын толтыруга ә рекеттенеді. Бү л багыт-тағ ы ө згерістерді компенсаторлық ү рдістер дейді. Ауру барысында
|
|
|
Ж. Ахметов. Патолопшлық анатомия
6 бө лім. Бейімделу жә не орнын толтыру_____________________________________ 169
пайда болғ ан бейімделу реакциялары аурудан сауығ ып кету механизмдерінің негізін қ алайды.
Осы реакциялар нә тижесінде кейбір аурулар ү зақ уақ ыт кли-никалық белгі бермей, сырт кө зге байқ алмайды. Мысалы, ревма-тизмге байланысты дамығ ан жү рек ақ ауына душар болғ ан адам ө зін кө пке дейін сау адамдай сезінеді. Тек қ ана жү рекке қ осымша кү ш тү скенде (жү кті ө йелдерде, спортпен шү ғ ылданғ аң да) ауру белгілері байқ алып, бара-бара жү рек қ ызметі нашарлайды. Демек компенсация дегеніміз дененің жасушадан бастә п организмге дейінгі бү кіл қ ызметтік жү йелерінің ү йлесімді жү мысының кө рініс-бейнесі, организм тіршілігінің жаң аруы мен дамуының, қ оршағ ан орта ә серіне тоқ таусыз бейімделіп отыруы.
И. В. Давыдовский компенсация ү рдісінің дамуын компенсация, субкомпенсация жө не декомпенсация кезендеріне бө леді. Бірінші кезең ді Ф. З. Меерсон " апат" кезең і деп атаса, екінші кезенді А. И. Струков компенсацияның " беку" кезең і деп атағ анды жө н кө реді. Бү л тү сініктер морфологиялық дең гейде бір-біріне қ айшы емес. Сонымен, компенсация кезең і организм зақ ымдаушы ө сер-лермен алғ ашқ ы кездескең де пайда болады. Ол эсер ө те кү шті болса (мысалы организм уланғ анда) компенсация ү рдістері жеткілікті тү рде ө рістей алмай, организм мерт болады, егер осы реакциялар толық дамығ ан жағ дайда организм ө з қ ызметін бү тіндей не ішінара қ айта қ алпына келтіреді, яғ ни компенсация толық аяқ талғ ан не-месе " уақ ытша" болады. Бү л кезең ді субкомпенсация кезең ідеп атай-ды. Мысалы: гипертония ауруының компенсация кезең інде алғ а-шында жү ректің сол қ арыншасының қ абырғ асы калың даң ды, кейін оның камерасы (қ уысы) созылып кең иді, ал субкомпенсация кезең інде сол қ арынша кө лденең іне жә не жан-жағ ына қ арай кең іп кетеді, яғ ни жү ректің тоногенді (тонустық ) кең еюі, миогендік (бү лшық еттік) кең еюмен алмасады. Бірақ компенсацияны толық сауығ ып кету деп қ арауғ а болмайды, ол белгілі бір мерзімге дейін ғ ана созылатын жагдай. Ерте ме, кеш пе компенсация ү рдістері ә лсіреп, декомпенсация кезең і басталады. Декомпенсация кезең інде жү ректің барлық бө лімдері кең ейіп жү рек қ ақ пақ тарының фиб-розды сақ инасы ә лсіреп, олардың жетіспеушілігі қ осыла дамиды. Жалпы гипоксия жағ дайына байланысты жү ректің ө зің де кө пте-ген майда некроз ошақ тары, майлы дистрофия, кардиосклероз ү рдістері кө рінеді. Олар клиникада цианоз, жалпы ісіну, ентігу қ ү былыстарымен бейнеленеді. Ауруғ а шалдық қ ан ағ залардың ә бден титық тап, істен шығ уы (декомпенсациясы) созылмалы аурулар тудыратын ө лімнің негізгі себебі болады.
|
|
|
|
|
|
