 |
133-сурет. Пролиферативтік гломерулонефрит. "Жарты ай" керінісі
|
|
|
|
133-сурет. Пролиферативтік гломерулонефрит. " Жарты ай" керінісі
Патологиялық анатомиясы. Бү йрек шумақ шаларындағ ы мор-фологиялық ө згерістердің жайғ асқ ан орнына қ арап гломерулонефриттің: капилляр ішінде (интракапиллярлық ) жә не капилляр сыртында дамитын (экстракапиллярлық ) тү рлерін ажы-ратады. Ал қ абыну тү рлері бойынша экссудативті жә не пролиферативті болып тағ ы да екіге бө лінеді. Капилляр ішінде дамитын гломерулонефрит деп патологиялық ө згерістердің бү йрек капиллярлары ішінде немесе арасында болуын атайды. Осы жерде лейкоциттер топталып қ алса эксудативтік, егер де эндотелий немесе мезангий жасушалар саны кө бейіп кетсе пролиферативтік капилляр іші гломерулонефриті дейді.
Капилляр сыртында дамитын нефрит те екіге бө лінеді. Оның экксудативті тү рінде Шумлянский-Боумен қ уысына сарысулы, фибринозды немесе геморрагиялық экссудат шығ ады. Пролиферативтік турінде нефротелий жасушалзры кө бейіп «жарты ай» кө рінісін тү зеді (133-сурет).
Гломерулонефриттің патологиялық анатомиясы оның клини-калық тү рлеріне байланысты. Қ азіргі уақ ытта гломерулонефриттің: 1) жедел, 2) тез дамушы немесе қ атерлі жә не 3) созылмалы тү рлерін ажыратады.
Жедел гломерулонефрит 12 айғ а дейін созылып, аурул^рдың 5-10%-де кездеседі. Мә йітті ашып қ арағ анда бү йректер азырақ ү лкейіп, қ анмен толғ ан болады. Бү йрек капсуласы астында жә не бү йрек
кесінділерінде майда қ ызыл немесе сү р кө мескілеу " нү ктелерді" (дақ тарды) кө реміз. Бү йректің қ ыртысты қ абаты қ оң ыр-сү р, ал пирамидалары қ ызыл тү сті болады, бү л кө рініске " шү бар" бү йрек деген ат берілген.
|
|
|
Микроскоппен қ арағ анда бірінші кү ндері экссудативті ү рдістердің басымдылығ ы байқ алып, капиллярларда лейкоциттер саны кө бейеді, кейбір капиллярларда тромбоз, некроз кө рінеді. Кейінірек экссудативті ө згерістер пролиферативті ө згерістермен алмасады. Капилляр эндотелиі жә не мезангий жасушалары кө бейе бастайды. Бү л ө згерістерге кейінірек капилляр сыртындағ ы экссудативтік ө згерістер қ осылады.
Нә тижесі: аурулардың 80-90%-ы бү тіндей сауығ ып кетіп, бү йректерінде ешқ андай морфологиялық белгі қ алмайды. Бірақ -та кейбір жағ дайларда осы ө згерістер ә рі қ арай дамып жеделдеу созылмалы нефритке ө теді.
Жедел нефритте ауру бү йрек қ ызметінің жедел жетіспеушілігі нә тижесінде ө леді.
ТЕЗ ДАМУШЫ ГЛОМЕРУЛОНЕФРИТ
Тез дамушы (жартыай тә різді) гломерулонефрит аурулардьщ 1-4%-да кездеседі. Гломерулонефрипің бү л тү рі жедел нефриттен кейін, Гудпасчер синдромьшда, жү йелі қ ызыл жегіде, тү йінді периартерит-те, кейбір қ атерлі ісіктерде дамиды. Сырқ ат белгілері алғ аш білінген-нен кейін 1-1, 5 айдан соң, кейде 4-6 айда ауру уремиядан ө леді.
Бү л гломерулонефритте бү йректер едә уір ү лкейіп, олардың қ ыртысты қ абығ ы қ альщдайды. Егер бү йрек қ анмен біркелкі толық, қ ып-қ ызьш болса оны " ү лкен қ ызыл бү йрек" дейді. Кейде оның қ ыртысты қ абығ ы кең іп, бозғ ылт сары, кү ң гірт тү ске кіріп, пирамидалары қ анмен толып қ ып-қ ызыл болып «ү лкен шү бар бү йрекң тү рінде кө рінеді. Егер бү йректе майлы дистрофия ү рдісі кү шті дамыса бү йрек ақ шыл-сары тү ске кіріп қ алады (" ү лкен ақ бү йрек" ). Микроскоппен бү л негізінен капилляр сыртында дамитын пролиферативтік (продуктивтік) гломерулонефрит екені анық та-лады. Бү нда бү йрек ө зекшелерінде гиалин-тамшьшы немесе майлы дистрофия дамиды.
|
|
|
СОЗЫЛМАЛЫ ГЛОМЕРУЛОНЕФРИТ
Созылмалы гломерулонефрит нефриттердің 70%-ын қ амтитын ө з алдына дамитын жеке сырқ ат.
Клиникада созылмалы гломерулонефриттің латентті, гемату-
Ж. Ахметов. Патологиялык анатомия
16 бө лім. Буйрек аурулары
риялы, нефроздық, гипертониялы жө не аралас тү рлерін ажырата-ды. Созылмалы гломерулонерфит ү шін шумақ тардың ішің це жә не сыртында дамитын пролиферативті ө згерістер тө н. Микроскопта негізінен мембраноздық, мембранопролиферативтік гломерулонеф-рит кө ріністері жә не фибропластикалық ө згерістер кө рінеді.
Мембраноздық гломерулонефрит бү йрек шумақ тарының негізгі мембранасының қ алындауымен сипатгалады. Элекгронды микро-скоппен қ арағ анда осы жерде иммунды кешендерден тү ратын де-позиттер кө рінеді.
Мембранопролиферативтік гломерулонефриттің дамуы мезан- гий жә не эндотелий жасушаларының пролиферациясымен байла-нысты. Сондық тан бү л патологияда ә рі нефроздық, ә рі нефриттің синдромдар байқ алады. Патогенезі жө не морфологиясы бойынша оның екі тү рін ажыратады.
Мембранопролиферативтік гломерулонефриттің бірінші тү рінде шумақ тардың негізгі мембранасында субэндотелиаддық депозит-тер шө гіп қ алады. Осы жерде иммундық кешендер, комплемент компоненттері анық талады (134-сурет).
Мембранопролиферативтік гломерулонефриттің екінші тү рінде ө те тығ ыз депозиттер негізгі мембрананың ішінде орналасады, сон-дық тан бү л патологияны " тыгыз депозиттер ауруы" деп атайды. Осындай депозиттер шумақ тардың қ абында да, ө зекшелердің жө не ө зекше айналасындағ ы капиллярлардың негізгі мембранасьщда да табылады. Негізгі мембрана қ алындап, кейде қ атарласқ ан жолдай болып кө рінеді.
|
|
|
Жай микроскоппен қ арағ анда бү йрек шумақ тары ү лкейген, негізгі мембранасы қ алындағ ан, мезангий жасушалары кө бейген, кейде жартылай кө ріністері бар. Бү йрек шумақ тарында фиброз қ ү былысы басым болса, ол жерде бү йрек мембранасының қ алың -дап склерозғ а ү шырағ аны, эндотелий жене мезангий жасушала-рыньщ пролиферациясы бү йрек шумақ шаларыньщ бү тіндей скле-розданып немесе гиалинозданьш қ алғ аны байқ алады. Осы шумақ -ша-ларғ а тиісті бү йрек ө зекшелері бү тіндей атрофияланып, жойы-лады, оның жанында сақ талып қ алғ ан шумақ тар орнын толтыру есебінен гапертрофияланады. Бү йректің аралық тінінде негізінен лимфоциттер мен плазмалы жасушалардан тү ратын қ абыну сің белерін жә не фиброзды кө реміз. Осы ө згерістерге байланысты созылмалы гломерулонефритте бү йректің кө лемі кішірейіп сыртқ ы қ абы қ алындап, оның алынуы қ иын болып қ алады, ал бү йректің сырты ірі тү йіршікті немесе кедір-бү дыр. Бү йректердің массасы кейде 50-60 грамғ а дейін азаяды. Айтылғ ан ө згерістер гломерулонефрит-тен соң пайда болғ андық тан екіншілік буріскен буйрек дейді. Бү йрек ө зектерінде гиалин тамшылы жә не гидропиялық дистрофия кө рінеді.
Мембранопролиферативтік гломерулонефриттегі электронды-тығ ыз депозиттердің пайда болу кө зі анық талмағ ан, сондық тан оның басым кө пшілігі (95%) идиопатиялық буйрек патологиясының қ атарына жатады. Ал, екіншілік мембранопролиферативтік гломе-рулонефриттер жү йелі қ ызыл жегіде, В гепатитте, Шенлейн-Ге-нох ауруында, кейбір қ атерлі ісіктерде дамиды.
Жалпы алғ анда созылмалы гломерулонефрит тоқ таусыз дамитын, ү демелі сырқ аттар қ атарына' жатады. Гломерулонефриттің осылай ө туі негізінен иммундық механизмдерге байланысты.
Басқ а агзалардагы ө згерістер. Оларғ а: жү ректің сол қ арынша- сының гипертрофиясы, орталық нерв жү йесінің, бауырдың жасу-
|
|
|
