 |
163-сурет. Қалқанша бездегі лимфоидтық сіңбелер.
|
|
|
|
163-сурет. Қ алқ анша бездегі лимфоидтық сің белер.
Ж. Ахметов. Патологаялық анатомия
|
|
|
165-сурет. Алыпжасушалы тиреоидит |
жемсауы (аутоиммундық зоб) қ азіргі кезде нағ ыз аутоиммундық сырқ аттар қ атарында қ аралады (164-сурет). Бү л негізінен 40-50 жастағ ы ә йелдерде кездеседі. Аурудың дамуы қ анғ а тиреоглобу-линнің немесе тиреоциттердің микросомалы антигендердің ө туіне байланысты. Осы затгардың фолликуладан шығ уы ә уелі жергілікгі иммунды реакция шақ ырып, осы жерге лимфоцит, плазмалық жа-сушалар топталады, қ анда антитиреоидты антиденелер тү зіледі. Осы антиденелер қ алқ анша бездің одан ә рі бү зылуын, қ анғ а антигендердің тү суін кү шейтіп, аутоиммунды процестің басталу-ына алып келеді. Хашимото жемсауың да НІА-ДІ15 антигені жиі кездеседі. Қ алқ анша без ү стап қ арағ анда қ атты жә не біраз ү лкей-ген болады, кесіп қ арағ анда ақ шыл-қ ызыл немесе ақ шыл-сары тү сте кө рінеді, кейбір жерлерінде дә некер тіннің ө скендігі байка-лады. Микроскопией қ арағ анда фолликулдар қ алыпты жасуалар-дан 3-4 есе ірі, цитоплазмасы тү йіршікті, ақ шыл қ ызыл тү ске боялғ - ан, ядролары гиперхромды Ашкинази-Гюртл жасушаларымен қ ап- талғ анын кө реміз. Без стромасында ошақ ты жө не диффузды, лим-фоциттер мен плазмалық жасушалардан тү ратын сің белер табыла-ды. Кейбір жерде лимфоидты фолликулалар, олардың арасында кө бею орталық тары байқ алады. Без ү лпасы бірте-бірте семіп дә -нёкер тінімен алмасады, осығ ан байланысты гипотиреоз дамиды.
|
|
|
18 бө лім. Ішкі секреция бездерінің аурулары 4 67
Ридел жемсауы (фиброзды тиреоидит) бү л сырқ ат қ алқ анша безде дә некер тіннің осуінен басталып, без паренхимасының толық жой-ылуымен аяқ талады. Бү л ө згерістер бездің бір бө лігін немесе бар-лық бө лігін зак^імдайды. Сондық тан клиникада гипотиреоидизм белгілері дамиды. Микроскопией қ арағ анда дә некер тінінің тарала осіп кеткенін, олардың арасында лимфоцит жә не плазмалық жасушалардан тү зілген сің белерді кө реміз. Бездің консистенциясы " темірдей" қ атгы, ол кең ірдекті бірте-бірте сырттан қ ысып тарыл-тып тьшыс алуын қ иындатады, айналасындағ ы тіндерге ө сіп кетеді.
Бү л сырқ атгың себебі ә лі анық емес, кейде ол Хашимото жем-сауына айналып кетеді.
Жеделдеу гранулематоздық тиреоидит Де Кервен жемсауы қ абы- нудың алғ ашқ ы кезінде қ алқ анша безде лейкоцитарлық сің белер, микроабсцестер кө рінеді. Кейін сол аймақ та макрофагтар пайда болады. Бү л сырқ аттың морфологиялық ерекшелігі к, алқ анша без тінінде кө пядролы, алып жасушалардан тү зілген грануляциялық тіннің пайда болуы (165-сурет). Қ анда антиденелер табылмайды немесе олардың титрі ө те томен болады. Осы сырқ атты вирустар шақ ы-руы мү мкін деген болжам бар.
Қ алқ анша без ісіктері
Қ алқ анша безде ү ш тү рлі жасушалар бар: А жә не В-жасуша-лары без фолликулаларының ішін астарлап жатса, С-жасушалары олардың арасында жайғ асады. Осы жасушалардың ә рқ айсысынан қ атерсіз жө не қ атерлі ісіктер осіп шығ а алады. Қ алқ анша бездің қ атерсіз ісіктеріне аденома жатады. Олар қ ү рылысы бойынша фол-ликулалы, папиллярлық (бү ртікті), В жә не С - жасушалық адено-малар болып бө лінеді.
|
|
|
Фолликулалы аденомалардық ө зі фолликулалардың ү лкенді-кішілігіне қ арап микро- жә не макрофолликуііалық аденомалар тү ріне бө лінеді.
Папиллярлық (буртікті) аденомаларда фолликула ішіндегі эпителий тармақ танып кеткен сорғ ыштар тө різді ө седі.
В-жасушалық аденома ө те ү лкен, цитоплазмасы қ ызғ ылт тү ске боялғ ан, ядролары домалақ жә не ірі, бір-біріне жақ ын орналасқ ан Ашкинази-Гюртль жасушаларынан тү зілген.
С-жасушалық аденоманың ядролары ү зынша, сопақ, жасуша топтары бірге (солидты) ө седі олардъщ арасында дә некер тін тал-шық тары кө рінеді. Бү л аденома ө зінен кальцитонин бө ліп шығ а-рады.
Осы аденомалардан дамығ ан қ атерлі ісіктерге фолликулалық рак, буртікті рак деп, егер шығ у тегі анық болмаса анапластика-
Ж. Ахметов. Патологиялық анатомия
18 болім. Ішкі секреция бездерінің аурулары
лық рак деп атайды. Ал С-жасушалардан солидты, стромасында амилоидоз дамығ ан (ми тә різді) рак ө седі.
Қ алқ анша без карциномасы жалпы қ атерлі ісіктердің 1%-ын қ ү райды, ә йелдерде ерекектерге қ арағ анда 2-3 есе жиі кездеседі. Қ алқ анша без карциномасының дамуында радиацияның маң ызы зор. Оғ ан Херосима, Нагасаки, Чернобыль, Семей аймақ тары мысал бола алады.
Папиллярлық (бү ртікті) карциномасы
Папиллярлық карцинома қ алқ анша без қ атерлі ісіктерінің 70%-ын қ ү райды. Ісік тү йіндерінің кө лденең і бірнеше сантиметрге жетеді, консистенциясы қ атты. Микроскопта қ арағ анда ісік дә не-кер тіннен жө не қ ан тамырларынан тү ратын бү ртікті қ ү рылым-дардан тү зілген, олар бір немесе бірнеше қ абатты текше тә різді немесе атипиялық эпителимен қ апталғ ан. Осы бү ртікті қ ү рылым-дармен бір қ атарда ісікте фолликулалық қ ү рылымдар да болуы мү мкін. Осы ісіктер ү шін псаммомдық денешіктердің болуы да тө н.
|
|
|
|
|
|
166-сурет. Фолликулярлық карцинома |
Ісік метастаздары мойын лимфа тү йіндерінде табылады. Ө те сирек жағ дайда гематогендік метастаздар дамиды. Жалпы қ алқ ан-
ша без карциномаларының басқ аларына қ арағ анда нә тижесі (прогнозы) жақ сы. Фолликулярлық карцинома кә рі кісілерде дамиды. Ісіктің қ апсуласы бар. Микроскопта қ арағ анда ісік майда фолли-кулдардан тү зілген, фолликула эпителиінде митоздар кө п, атипизм кү шті дамығ ан, кейде алыпжасушалық ісіктер кездеседі (166-су-рет). Ісік айналасындағ ы қ ан тамырларына тіндерге сің іп (инфиль-трациялап) ө седі. Сү йектерге, ө кпеге, бауырғ а гематогендік метастаздар береді.
Анапластикалық карцинома
Бү л ісік негізінен кә рі кісілерде (60 жастан кейін) кездеседі. Ісік тез ө сіп, тез метастаздар беріп, ауру ө ліміне соқ тырады. Микроскопта қ арағ анда ісіктің ө те атипиялық алып жасушалардан, ү ршық тә різді немесе майда жасушалардан тү ратың ы анық талады. Ісік айналасында ағ заларга ө сіп кіріп, ө те кө п метастаздар береді.
Медуллярлық (митә різді) рак
Бү л парафолликулярлық С-жасушаларынан ө сетін нейроэндокриндік жү йе ісігіне жатады. Медуллярлық рак ө зінен кальцитонин, АКТГ, серотонин, карцино-эмбриондық антиген бө ліп шығ арады. Микроскопта қ арағ анда ісік жасушалары кө пбү рьппты немесе ү ршық тә різді болады. Олар дә некер тінмен ү яшық тар тү рінде бө лінген. Стромасына амилоид, кальций тү зда-ры шө гіп қ алғ ан. Кейде ісік отбасылық ісік тү рінде ө седі. Лимфогендік жә не гематогендік метастаздар береді.
|
|
|
