 |
Сурет 42. Тармақталмаған, бағаналы (трункулярлы) лимфангиит
|
|
|
|
Сурет 42. Тармақ талмағ ан, бағ аналы (трункулярлы) лимфангиит
Емі- лимфангиитке ә келген негізгі ірің ошақ тарын кең інен тіліп ашу, дренаждау, белсенді антибактериалды терапия жү ргізу, ауырғ ан мү шені жоғ ары ұ стап, қ имылын шектеу.
Лимфангииттің алдын алу- біріншілік ірің ді ошақ тарды асқ ындырмай дұ рыс емдеу.
Лимфаденит- лимфа тү йіндерінің қ абынуы, ә ртү рлі ірің ді жаралар, фурункул, карбункул, панариций, тілме, остеомиелит, тромбофлебит, т. б. жә не арнайы хирургиялық инфекциялар – туберкулез, оба, актиномикоз сияқ ты аурулардың асқ ынғ ан тү рлерінде дамиды. Инфекция лимфа, қ ан тамырлары немесе жанасу арқ ылы лимфа бездеріне еніп, серозды, ірің ді лимфаденитке ә келеді. Қ абыну бездің айналасындағ ы тіндерге жайылса аденофлегмона дамиды. 43-суретте жақ асты лимфа безінің серозды-инфильтративті қ абынуы, 44-суретте аденофлегмонасы.
| |
Сурет 44. Жақ асты лимфа безінің аденофлегмонасы.
Клиникалық кө ріністері, диагнозы – қ абынғ ан регионарлы лимфа бездері ү лкейіп, ісініп ауырады, науқ астардың жалпы жағ дайы тө мендейді: басы аурып, ә лсізденіп, дене қ ызуы кө теріледі.
Серозды лимфаденитте қ абынудың жергілікті, жалпы белгілері шамалы болса, ірің дегенде қ атты ауырсыну, бездің ү лкеюі, қ атаюы, терінің қ ызаруы, айналасындағ ы тіндердің инфильтрациялануы, қ абыну ошағ ының ортасы жұ мсарып, флюктуация симптомы анық талады. Жалпы интоксикация белгілері: дене қ ызуы кө теріліп, қ алтырау, тахикардия, ә лсіздік, бастың ауруы орын алады. Егер шірікті инфекция дамыса, ірің ді ошақ та газ тү зіліп, крепитация пайда болады. Ірің ді лимфаденитте ірің ді процесс ішастарының сыртындағ ы жә не кө кірекаралық майлы клетчаткаларғ а таралып, флегмона, сепсиске ә келеді.
|
|
|
Емі. Серозды тү рінде консервативті (ауырғ ан мү шенің қ имылын шектеу, физиотерапия, біріншілік ірің ді ошақ тарды санациялау, антибиотиктер тағ айындау). Ірің ді лимфадениттерді оперативті жолмен тіліп ашу, дренаждау.
V тарау. Флебит – кө ктамырлар қ абырғ аларының қ абынуы(45-сурет).
Сурет 45. Флебит
Қ абынғ ан кө ктамырда тромб тү зілсе тромбофлебит дамиды (46-сурет).
Сурет 46. Тромбофлебит.
Сау венада тромбтардың пайда болуы флеботромбоз деп аталады.
Тромбофлебиттің этиологиясы, патогенезі. Кө ктамырғ а инфекция тікелей гематогенді немесе айналасындағ ы қ абыну ошақ тарынан (абсцесс, флегмона, остеомиелитте) жанасу арқ ылы жә не лимфогенді жолдармен тү седі. Венаның асептикалық қ абынуы тамырішілік катетерлерді ұ зақ мерзім қ олдануда кездеседі. Тромбофлебиттің дамуына кө птеген факторлар ә сер етеді: 1 – венада қ ан ағ ымының баяулауы; 2 – қ ан қ ұ рамының ө згерістері; 3 - тамырдың зақ ымдануы; 4 – адам ағ засындағ ы нейротрофикалық жә не эндокринді ө згерістер, аллергиялық реакциялар; 5 – инфекция. Кө ктамырлардың варикозды кең еюі, геморрой, ісіктер, іш қ уысына жасалатын кө лемді операциялар, кө ктамырларды ұ зақ мерзімді катетерлеу жә не кө к тамырларғ а жоғ ары концентрациялы дә рілер енгізу жиі тромбофлебитпен асқ ынады. Қ абыну кезінде кө ктамырдың ішкі қ абатының (эндотелийдің ) зақ ымдануы, қ ан ұ ю процестерінің белсенденуімен шектелмейді. Фибринолиз ингибиторларының, гепарин, фибринолиз белсендіргіштерінің синтезі тө мендеп, гиперкоагуляция орын алады. Венада қ абыну процесі ішінен басталса, эндофлебит, сыртынан басталса, перифлебит, барлық қ абаттарын қ амтыса, панфлебит дамиды. Эндофлебитте эндотелиалды қ абат полиморфты – ядролық лейкоциттермен инфильтрацияланады, осы арағ а тромбтар тү зіледі, тамырдың сыртқ ы қ абатында ө згеріс болмайды. Перифлебитте венаның сыртқ ы қ абаты қ абынады жә не vasa vasorum (венаның тамырлары) тромбозданады. Панфлебит – тамырдың барлық қ абатының қ абынуы. Егер де ірің ді тромбофлебитте – тромбтар менвенаның қ абаттарында микробтар колониясы анық талса, инфекцияның жан жақ қ а таралып, сепсиспен асқ ыну қ ауіптілігі жоғ арылайды. Тромбофлебит тамыр, оның ішіндегі тромб, тамыр мен нервтерді қ оршайтын дә некер тіндердің склероздануымен аяқ талады. Тамыр қ абырғ асын жартылай қ амтығ ан тромбофлебитте кө к тамырдың ө зегі емдеу нә тижесінде толық қ алпына келсе, тамырды толық бітейтін тромбофлебиттер венаның облитерациясы немесе ө зегінің жартылай ашылуымен аяқ талады. Тромбофлебит ағ ымына байланысты: 1. жедел, созылмалы; 2. локализациясы бойынша: беткейлі, терең; 3. қ абыну тү ріне келсек: ірің ді, ірің ді емес деп бө лінеді. Тромбофлебит кө бінесе 90%-дан жоғ ары аяқ, жамбас қ уысы, тік ішек веналарында жиі дамиды. Қ ол, ми, ішек веналарында, қ ақ палы венада сирек кездеседі. Ә йел адамдар ерлерге қ арағ анда жиі ауырады.
|
|
|
Клиникалық кө ріністері. Терең веналардың жедел қ абынуларында, алғ ашқ ы кү ндерде науқ астың аяғ ы қ атты ауырады, ісінеді, аяқ тың терісі кернеліп бозарады, кейде цианозданады, дене қ ызуы 39-40º С дейін кө теріліп, науқ асты қ атты мазалайды. Ауырғ ан аяқ сау аяқ қ а қ арағ анда суық болып келеді. Ірің ді тромбофлебитте қ абынғ ан тамырдың бойында пайда болғ ан абсцестер аяқ флегмонасына ә келуі мү мкін. Кейбір ауруларда жедел тромбофлебит созылмалы тү ріне ауысып, қ абыну 10 кү ннен 3 айғ а дейін жалғ асады. Беткейлі орналасқ ан аяқ тромбофлебитінде қ абынғ ан веналардың бойында аздап ауырсыну, дене қ ызуы 37, 5 – 38°С кө теріліп, бара-бара тө мендеп, қ алпына келеді. Ауырғ ан аяқ біраз ісінеді, қ абынғ ан, тромб тү зілген веналар бойында тері қ ызарады, кейінірек абайлап пальпациялағ анда осы тұ старда қ атаю, инфильтрация анық талады. Беткейлі тромбофлебит кө бінесе ү лкен тері асты венасында дамиды. Аяқ тың терең жә не беткейлі созылмалы тромбофлебиттері бірнеше айдан 1 жылғ а дейін созылып, қ айталанып жиі рецидив береді. Созылмалы тромбофлебиттердің тү ріне кө шпелі (миграциялы) тромбофлебитті жатқ ызуғ а болады. Кө бінесе қ ол аяқ тың беткейлі веналарында дамиды. Кенеттен қ ол-аяқ тардың веналарында ауыратын тү йіндер пайда болып, сол жердің терісі қ ызарып, ісінеді, тез арада қ абыну кері қ айтып, басқ а тамырларда дамиды. Дене қ ызуы субфебрилді. Ауру жылдар бойы созылып, қ айталанып отырады, кө бінесе ер адамдарда кездеседі, бұ л сырқ аттың тағ ы бір ерекшелігі веналармен коса артерияларды да қ амтиды, сондық тан тромбофлебиттің бұ л тү рін облитерациялық тромбоангииттер тобына жатқ ызады.
|
|
|
Флеботромбоздар - кө бінесе ү лкен операциялардан кейін, қ имылсыз жатқ ан науқ астардың аяқ веналарында тромбтың тү зілуі. Флеботромбоз тромбоэмболиямен жиі асқ ынады. Тромбоэмболияның алдын алу ү шін кү рделі, ауыр операциялардан кейін науқ астарғ а міндетті тү рде антикоагулянттар тағ айындалып, оларды ерте қ имылдатып, мү мкіндік болса ерте тұ рғ ызғ ан жө н. Аяқ тарында варикозы бар аурулардың аяғ ын операциядан кейін эластикалық бинтпен орап, Беллер шинасында кө теріп ұ стаса, ауырсыну азайып, ісік тез қ айтады.
|
|
|
Емі – консервативті жә не оперативті. Консервативті ем тромбофлебиттің жедел тү рінде – аяқ ты кө теріп ұ стап, қ имылын шектеу, дене қ ызуы кө теріліп, аяқ қ атты ауырғ анда антибиотиктер, ацетилсалицил қ ышқ ылы, бутадион, реопирин тағ айындалады. Қ ан ұ юын тө мендету, жаң адан тромбтар тү зілмес ү шін антикоагулянттар – венорутон, троксевазин, гирудин, натрий цитраты, гепарин, фенилин, пелентан қ олданады. Гепарин, венорутон, троксевазин майлы таң ғ ыштарын жергілікті қ олдануғ а да болады. Гепарин мен новокаин блокадалары жасалады. Антикоагулянттармен емдегенде коагулограмманы бақ ылау қ ажет: Протромбиннің индексі қ алыпты жағ дайда 75-100% болса, тромбофлебитте 117-127% - дейін кө теріледі. Антикоагулянттармен емдегенде бұ л кө рсеткіш 30%-дан тө мен тү ссе, танаудан, жатырдан, зә р шығ ару жолдарынан қ ан кету орын алады. Антикоагулянттарды туберкулездің ашық тү рінде, бү йрек, бауыр ауруларында, геморрагиялық диатездерде қ олдануғ а тыйым салынады. Физиопроцедуралық ем – ультракү лгін сә улесі, солюкс лампасы, инфрақ ызыл сә улелік лампа, УЖЖ, дә рілермен электрофорез тромбофлебиттің созылмалы тү рінде, қ абыну қ айта бастағ анда жү ргізіледі. Тікелей тромбтарды ерітетін препараттар ретінде, аурудың бастапқ ы кезең інде фибринолизин, стрептокиназа, урокиназа, трипсин, химотрипсин қ олданады. Ірің ді тромбофлебитте кө ктамырды тіліп ашып, санациялағ аннан кейін тампондап, ірің ді жаралар сияқ ты емдейді. Операция дер кезінде жасалмаса, ірің ді тромбофлебит сепсиспен асқ ынуы мү мкін. Жоғ ары ө рлемелі ірің ді тромбофлебитте кө ктамыр тромбтан жоғ ары, қ абыну жоқ жерінен байланады. Беткейлі ү лкен тері асты венасының терең сан венасына қ ұ йылатын жеріне жақ ын орналасқ ан тромбтардың тромбоэмболиямен асқ ынуы ө те жоғ ары. Варикозды кең ейген, тромбофлебитпен асқ ынғ ан аяқ веналарына венэктомия операциялары жасалынады.
VI тарау. Қ ол саусақ тары, алақ анның ірің ді қ абынулары.
Саусақ тіндерінің қ абынулары панариций деп аталады. Емхана хирургтарының қ абылдауында болатын аурулардың 15-30% жә не уақ ытша жұ мысқ а жарамсыз амбулаториялық хирургиялық аурулардың 8 – 10% - ын панариций жә не қ ол абсцесі, флегмонасы қ ұ райды. Науқ астардың денсаулығ ына зиян келтіруімен қ атар, бұ л ауруларды емдеу кө птеген материалдық қ аржыны талап етеді.
|
|
|
Этиология, патогенезі. Қ абынуды қ ө бінесе стафилококтар тудырады. Инфекция қ олдың микрожарақ аттары арқ ылы тү сіп, қ абынуғ а ә келеді. Жарағ а тү скен бө где заттар қ абынуғ а ық пал етеді. Инфекция тү скен жерде тіндер қ абынып, инфильтрацияланады, тү зілген серозды сұ йық тық ірің дейді.
Классификациясы. Қ абынудың дамуы, таралуы қ олдың анатомиялық ерекшеліктеріне байланысты, сондық тан кө птеген классификацияларда анатомиялық принциптер сақ талғ ан. Панариций келесі тү рлерге бө лінеді: 1. тері; 2. теріасты; 3. сү йек; 4. буын; 5. сің ір (тендовагинит); 6. паронихия; 7. тырнақ асты; 8. пандактилит (саусақ тың барлық тіндерінің қ абынуы).
Панариций кезіндегі ірің діктердің орналасуы 47-суретте кө рсетілген.
Саусақ тар мен алақ ан жә не алақ ан сыртының анатомиялық қ ұ рылымы олардың атқ аратын функцияларына сай, ө те кү рделі болып келеді: 1)ә рбір саусақ ты 4 артерия қ анмен қ оректендіріп, 4 нерв иннервациялайды. 2) алақ ан сыртының терісі жұ мсақ, созылмалы, жең іл жиырылады. Теріасты майы жұ қ а, алақ анмен тығ ыз байланысты лимфа тамырларына бай. Сол себептен алақ ан ірің діктерінде қ олдың, саусақ тардың сыртында ісіну ауқ ымды болады. Бұ л ерекшелікті білмеген дә рігер ірің ді қ олдың сыртынан іздейді; 3) алақ ан терісі тығ ыз, эпидермисі қ алың, астындағ ы алақ ан апоневрозымен жабысқ андық тан қ имылы шектелген. Шаш фолликулалары жә не май бездері жоқ, тер бездері жақ сы дамығ ан; 4) алақ ан терісін астындағ ы апоневрозбен, сү йектердің қ абығ ымен, сің ір қ ынаптарымен байланыстыратын кө птеген, жіп тә різдес дә некер тіндердің бойымен инфекция тез арада терең ге тарайды.
|
|
|
