 |
Кечкен заман фииллери иш-арекетнинъ олып
|
|
|
|
кечкенини бильдирелер. Олар не яптым? не
яптылар? не олды? киби суаллерге джевап
берелер, меселя: Мен бабамнен Коккозь коюне бардым .
Бутюн кунь ягъмур ягъды .
293-мешгъулиет. Окъунъыз.
1. Багъчаджы мейва тереклерини пытады.2. Мен битам орьген чорапларны кийдим.3. Биз Осман Амитнинъ иджадынен таныш олдыкъ. 4. Мектебимизде бала шаирлерининъ китап сергиси ачылды. 5. Эдем манъа фотосуретлер олгъан альбомыны косьтерди.
(у.з.)
Джумлелерни кочюрип язынъыз. Фииллерни тапып,
устьлерине суаллерини язынъыз.
294-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз.
1. Мен пенджерени джамламакъ ичюн джамджыгъа
мураджаат эттим.2. Къартанам козьлюклерини такъты.
3. Биз ёллукъ урбаларымызны азырладыкъ 4. «Терджиман» газетасынынъ биринджи саны Къырымда Багъчасарай шеэринде нешир олунды. 5. Балалар сазагъан учурдылар.
(У.з)
Фииллерге суаль къойып, нумюне боюнджа дефтеринъизге язынъыз.
Нумюне: чагъырдым (не яптым?)
295-мешгъулиет. Окъунъыз.
Ойнамакъ, раатланмакъ, къуванмакъ, язмакъ
кульмек, субетлешмек, секирмек, бермек.
(у.з.)
Берильген фииллерни кечкен заманда нумюне боюнджа язынъыз.
язынъыз.
не яптым?
ойнадым
…
не яптынъ?
ойнадынъ
…
не япты?
ойнады
…
296-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз.
1. Бабам ве агъам азбарда къую къаздылар.2. Къаплан озь явруларыны ав усулларына эки-учь йыл огрете. 3. Мейданда халкъ топланды. 4. Багъчада алма, армут, шефтали пишти. 5. Раатлыкъ куньлери адамлар цирк, театр, музейлерге баралар. 6. Ягъмурдан сонъ ёлларда, сокъакъларда гольчиклер пейда олды.
(у.з.)
Кечкен заман фииллери олгъан джумлелерни дефтеринъизге язып алынъыз.
Джумленинъ баш ве экинджи дередже азаларыны тапып, астыны
сызынъыз.
|
|
|
Эв иши.
297-мешгъулиет. Окъунъыз.
1. Юсуф ёлда торгъайчыкъны тапты.2. Мен одамны джыйыштырдым.
3. Ёл четинде къарт эмен осе.4. Къартбабам багъчада чалышмагъа севе.
5. Эким хастаны бакъты. 6. Тюкянгъа сыджакъ отьмек кетирдилер.
(у.з.)
Джумлелерни дефтеринъизге кочюрип язынъыз. Кечкен заман фииллерини тапып, астыны сызынъыз.
Юсуф, эким, отьмек сёзлеринде къач сес ве къач ариф олгъаныны айтынъыз.
Дерс
41-§. ШИМДИКИ ЗАМАН ФИИЛЛЕРИ
Шимдики заман фииллери иш-арекетнинъ ола
Яткъаныны бильдирелер. Олар не япам? не япа? не
Япамыз? не япалар? киби суаллерге джевап
берелер, меселя: Мен йырлайым. Ислям ер къаза. Биз
раатланамыз. Талебелер сыныфкъа кирелер.
298-мешгъулиет. Окъунъыз. Къайд этильген сёзлерде къач
сес ве къач ариф бар?
Мектеп — тувгъан эвимиз
Айбетлеймиз, севемиз.
Догъмушлардай эпимиз
Яшамакъны истеймиз.
Э. Фазыл
(у.з.)
Шиирни дефтеринъизге кочюринъиз. Фииллерни тапып, устьлерине суаллерини язынъыз.
299-мешгъулиет. Окъунъыз.
1. Тайчыкъ анасынен берабер яйлада ….2. Папий сувны пек ….
3. Балалар балыкъ авындан....4. Мен учюнджи сыныфта ….
5. Балалар ана тили дерсине ….6. Татам мектепте ….
(у.з.)
Нокъталар ерине келишкен фииллерни къойып, джумлелерни дефтеринъизге язынъыз.
Ярдымджы фииллер: севе, чалыша, отлай, къайталар, азырланалар, окъуйым.
Биринджи джумленинъ схемасыны япынъыз.
300-мешгъулиет. Шимдики заман фииллерини окъунъыз.
Тикем, йырлаймыз, тикелер, боялайым, курешемиз,
джыямыз, къавурам, боялаймыз, йырлайым, тике,
курешем, джыя, къавура, тикемиз, йырлай,боялайлар,
курешелер, джыялар, йырлайлар, куреше, джыям,
боялай, къавурамыз, къавуралар.
(у.з.)
Нумюне боюнджа язып алынъыз.
Нумюне:
не япам?
тикем
...
не япа?
тике
…
не япамыз?
Тикемиз
…
не япалар?
тикелер
…
301-мешгъулиет. Сюзмек, нагъышламакъ фииллерини
шимдики заманда язынъыз.
|
|
|
Мен (не япам?) сюзем, нагъышлайым.
Сен (не япасынъ?) …,....
О (не япа?)...,....
Биз (не япамыз?) …,....
Сиз (не япасынъыз?) …,....
Олар (не япалар?) …,....
(у.з. Аудирование)
302-мешгъулиет. Метинни динъленъиз.
Къаранфиль севдасы (нарис. гвоздики сбоку)
Урие къартана Албат коюнде яшай. О, чечеклерни пек севе. Чечек дегенде, джаныны бере. Онынъ энъ севимли чечеги — къаранфиль.
Урие къартананынъ азбарында чешит тюрлю чечеклер осе. Торунлары шеэрге кеткенде, оларгъа илле къаранфиль урлугъыны сымарлай. Къаранфиллерни пенджерелери огюнде сача. Оларны кубрелей, тюбюни чапалай, осьтюре.
Урие къартана «Къаранфиль» адлы халкъ йырыны да пек бегене.
1.Урие къартана къайда яшай?
а) Стиля коюнде;
б) Албат коюнде.
2.Онынъ энъ севимли чечеги недир?
а)къаранфиль;
б) мелевше.
3.Торунлары шеэрге кеткенде, оларгъа илле не сымарлай?
а) акъшам сефа урлугъыны;
б) къаранфиль урлугъыны.
4.Къаранфиллерни не ерге сача?
а) пенджерелери огюнде;
б) къапу огюнде.
5.Урие къартана насыл халкъ йырыны бегене?
а) «Эй гузель Къырым» йырыны;
б) «Къаранфиль» йырыны.
(у.з.)
Фииллерни нумюне боюнджа язып алынъыз.
Нумюне: яшай (не япа?)
Эки фиильнен джумлелер уйдурып язынъыз.
Эв иши.
303 -мешгъулиет. Шимдики заман фииллеринен
джумлелер уйдурынъыз. Къуралар, боялайым, келе, азырланамыз.
(у.з.)
Джумлелерни дефтеринъизге язынъыз. Муптеда ве хабернинъ
астыны сызынъыз.
Дерс
304-мешгъулиет. Тапмаджаларны окъунъыз.
Мен огге кетем, о артта къала .(рис.со стр.256.следы,огонъ)
Эльсиз, аякъсыз ойнай,
бизге емек азырлай.
(у.з)
Дефтеринъизге кочюринъиз. Фииллернинъ устьлерине суаллерини язынъыз.Олар насыл заман фиилери?
Тапмаджаларны эзберленъиз.
305-мешгъулиет. Джумлелерни окъунъыз.
1. Ёлнынъ эки четинде гурь ве юксек сельбилер осе.
2. Балкъуртлар татлы ве къокъулы балны чечек -
лерден топлайлар.
2. Папийчик сувгъа тюшти, акъкъушларгъа догъру
ялдады.
3. Дагъларда, къырларда, чёллерде тюрлю
чечеклер ачты.
(у.з.) Джумлелерни дефтеринъизге язынъыз, фииллернинъ заманыны къайд этинъиз.Баш ве экинджи дередже азаларынынъ астыны сызынъыз.
306-мешгъулиет. Аталар сёзлерини окъунъыз. Маналарыны
анълатынъыз.
Ишкир иш къыдыра, тенбель аш къыдыра.
|
|
|
Къуш къанатына ишана,
инсан — достуна.
Догъру ёлнен кеткен ёрулмаз.
Догъру сёз ольмез.
(у.з.)
Аталар сёзлерини дефтеринъизге кочюрип язынъыз.
Фииллернинъ устьлерине суаллерини язынъыз.
Дудакълы созукъларнынъ астыны сызынъыз.
307-мешгъулиет. Окъунъыз.
Апханеде (рис.со стр.139.)
— Мерабанъыз! Сизде баш агърысындан илядж
бармы?
— Мераба. Бизде баш агърысындан илядж бар. Сен
иляджны ким ичюн аласынъ?
— Иляджны мен къартанам ичюн алам.
— Даа санъа не керек?
— Манъа памукъ ве бинт керек.
—Бинтнинъ тар я да кенъ сою керекми?
— Кенъ сою.
— Мына памукъ ве бинт. Даа нелер керек?
— Сагъ олунъыз, башкъа бир шей керекмей. Мен не къадар тёлейджегим?
— Сен учь кумюш тёлемек керексинъ.
— Мына учь кумюш. Сагъ олунъыз. Сагълыкънен къалынъыз.
—Сагълыкънен бар.
(у.з.)
Незакетли сёзлерни тапып, дефтеринъизге язып алынъыз.Къайд этильген фииллер насыл заманда келелер?
(у.з. диалог)
Субетни роллер боюнджа окъунъыз.
Эв иши.
308-мешгъулиет
Тапмаджаларны дефтеринъизге кочюринъиз.
Кокте кезе,
Электен сюзе.
Къанатсыз — уча,
Къапуны ача.
Сув устюнде ята,
Озю де сув олып акъа.
(у.з.)
Фииллернинъ устьлерине суаллерини язынъыз.
Ель, буз сёзлеринен джумлелер тизинъиз
Тапмаджаларны эзберленъиз.
.
Дерс
42-§. КЕЛЕДЖЕК ЗАМАН ФИИЛЛЕРИ
309-мешгъулиет. Окъунъыз.
1. Бу йыл баарь ягъмурлы оладжакъ.2 Ярын коюмизде «Хайтарма» ансамблининъ концерти оладжакъ.3. Март айынынъ сонъунда акъбардакълар, мелевшелер ачаджакъ.4. Бабам манъа шеэрден бахшыш кетиреджек.5. Ярын бизге къартбабамнен къартанам мусафирликке келеджеклер.
(у.з.) Джумлелерни дефтеринъизге кочюринъиз.
Фииллернинъ астыны сызынъыз.
Келеджек заман фииллери иш-арекетнинъ бундан сонъ оладжагъыны бильдирелер. Олар не япаджам? не япаджакъ? не япаджакълар? Не оладжакъ? киби суаллерге джевап берелер, меселя: Мен концертке бараджагъым. Анифе антер тикеджек.Талеьбелер оджаны хайырлайджакъ лар. Якъында окъув йылы битеджек.
310-мешгъулиет. Берильген фииллерге -джакъ я да -джек
|
|
|
ялгъамаларыны къошып язынъыз .(по образцу упр.259)
-джакъ
къаладжакъ
бара…
айта…
яза…
окъуй…
къаза…
-джек
келеджек
кете…
бере…
тике…
оре…
севе…
311-мешгъулиет. Окъунъыз.
Наврез
Март айынынъ сонъунда Наврез байрамы оладжакъ.
Бизим сыныфымыз бу байрамгъа азырланаджакъ. Оджамыз сыныфта Наврезге, баарьге багъышлангъан ресимлеримизден серги япаджакъ. Сыныфымызнынъ огъланлары «Чобан оюныны» ойнайджакълар. Айше
ве Найле «Наврез кельди» йырыны йырлайджакълар.
Байрамда даа чешит меракълы ярышлар кечириледжек.
Бу байрамгъа ана-бабалар да келеджек.
(у.з.)
Фииллерни суаллер ярдымынен тапып,
заманыны бельгиленъиз.
Икяени дефтеринъизге язынъыз, фииллерде -джакъ, -
джек ялгъамаларыны бельгиленъиз.
312-мешгъулиет. Джумлелерни кочюрип язынъыз.
Нокъталар ерине келеджек заман ялгъамаларыны къошунъыз.
1. Мен яз татилинде Симеизге (не япаджам?)
бара….2. Келеджек йылы мен дёртюнджи сыныфта (не
япаджам?) окъуй….3. Бу йыл Диляра татам мектепни (не япаджакъ?)
битире….4. Анам бугунь иштен кеч (не япаджакъ?) къайта….
5. Багъчасарайдаки достума мектюп (не япаджам?)
яза….6. Тезден коюмизде янъы мектеп (не япаджакъ?)
къурула....
313-мешгъулиет.Окъунъыз.
Топлайджам, корюшеджем, бараджакъ, язалар,
пиширди, бере, береджек, тюшюнди, къаршылады,
сувара, бегенди, къайтаджакъ, огренем, беклейджек,
къавура, кочеджеклер, яздым, келеджек, къайнатты,
пиширеджек.
(у.з.)Фииллерни заманыны коре учь сырагъа язып алынъыз.
|
|
|
