 |
ІІ бөлім. Жалпы рецептура. 1 страница
|
|
|
|
І бө лім. Жалпы фармакология.
1. 1. Фармакология дегеніміз - дә рі-дә рмектердің шипалы ә серімен ә ртү рлі ауруларғ а қ арсы жә не алдын-ала сақ тандырғ ыш ретінде қ олданылатын заттар туралы ғ ылым. «Фармаки» кө не заманынан бері келе жатқ ан араб тіліндегі тү сініктемесі бойынша емдік ретінде қ олданылатын заттар болып табылады. Содан бері келе жатқ ан грек тіліне сің іп кеткен «фармакон» яғ ни «дә рі» жә не «логос» - ғ ылым деген мағ ынаны білдіреді. Казіргі кездегі дә рі-дә рмектер бұ л кү нделікте зерттеп отыратын ғ ылым пә ні ретінде де жү реді.
1. 2. Жалпы фармакология – жалпы заң дылық тар мен дә рілердің ө зара қ атынастарының адам мен жануарлардың ағ засына тигізетін ө згерістердің ә серін оқ ытады. Сонымен қ атар, дә рілердің фармакокинетикалық жә не фармакодинамикалық заң дылық тарын ү йретеді.
1. 3. Фармакокинетика – бұ л ағ зағ а дә рілердің сің ірілуі, оның таралуы, метаболизмі жә не ағ задан шығ арылуы жө ніндегі фармакологияның белгілі бір бө лімі болып табылады.
1. 4. Фармакодинамика – заттардың ө здеріне тә н тиісті кү ші, олардың орналасуы мен ә сер ету механизмі туралы мә лімет береді. Дә рілердің ә сер ету кү штілігі – олардың ағ замен ә рекеттесуінің нә тижесі болып табылады. Сондық тан да ол заттардың физиологиялық жігерлігін, қ ажетті қ асиеттерінің сырын анық тап қ ана қ оймай, дә рілер ә серінің қ абылдануы жә не дене кү йінің қ алыпты жағ дайғ а тә уелділігін кө рсетеді.
|
|
|
1. 5. Дә рілерді енгізу жолдары.
Дә рілерді емдік немесе аурудың алдын алу мақ сатымен қ олдану оларды ағ зағ а енгізуден басталады. Дә рілерді енгізу жолдары келесі топтарғ а бө лінеді:
1) Энтеральді - ас қ орыту жолдары арқ ылы: а/ ауыз арқ ылы; б/ тіл астына;
в/ тік ішекке; г/ он екі елі ішекке зонд арқ ылы енгізу.
2) Парэнтеральді - ас қ орыту жолынан тыс дә рілердің берілуі: а/ тері астына; б/ бұ лшық етке; в/ кө к жә не кү ре тамырғ а жә не жә не т. б. жолдары.
1. 6. Дә рілердің сің уі.
Сің ірілу (абсорбция) – заттардың торша қ абық шадан (мембранасынан) ө тіп, қ ан арнасына тү суі. Дә рілер сің ірілуінің негізгі механизмдері: енжар (пассивті) диффузия, сү зілуі, белсенді тасымалдау жә не пиноцитоз (жұ тып алу).
1. 7. Дә рілердің ағ зағ а таралуы жә не қ орғ а жиналуы. Дә рілер қ анғ а сің геннен кейін қ ан арқ ылы ә ртү рлі ағ залармен тіндерге барады. Таралу жолдарында ә ртү рлі биологиялық тосқ ауылдар кездеседі. Оларғ а жататындар: ұ сақ тамырлардың қ абырғ алары, торша мембранасы, гематоэнцефальдық жә не плаценттік тоспалар.
1. 8. Биотрансформация (биологиялық ө згеріске айналу) – бұ л заттың, соның ішінде дә рінің, ағ задағ ы химиялық бұ зылысы (метаболизмі). Биотрансформация негізінен бауырда ө теді, сондай-ақ бү йрек, ішек қ абырғ асы, ө кпе, бұ лшық етте жә не басқ а ағ заларда да ө туі мү мкін. Кө птеген дә рілер екі кезең дік ө згерістерге ұ шырайды:
1) Метаболизмдік трансформация (бұ зылмалы ө згеріс деген мағ ынада);
2) Конъюгация (қ осылыс деген мағ ынада).
Метаболизмдік трансформация – дә рілік заттың тотығ у, тотық сыздану немесе гидролиз арқ ылы басқ а затқ а айналуы. Осы жү ріс нә тижесінде кө птеген дә рілердің белсенділігі тө мендейді. Тек қ ана бірен-саран дә рілердің бастапқ ы тү ріне қ арағ анда белсенділігі жоғ арылауы ық тимал.
|
|
|
Конъюгация - биотрансформацияның екінші кезең дегі дә рі немесе оның метаболиттері - глюкурон, кү кірт, сірке қ ышқ ылдарымен жә не т. б. глютатиондармен қ осылып эфирлер тү зілуі. Кө бінесе фармакологиялық белсенділігін жоғ алтқ ан конъюгаттар пайда болады.
1. 9. Дә рілердің денеден шығ уы.
Дә рілер, олардың метаболиттері мен конъюгациялары денеден бү йрек, бауыр, ішек, ө кпе, сү т бездері жә не басқ а сыртқ ы бездердің сө лдері арқ ылы шығ ады.
1. 10. Дә рілердің тиісті ә серлері.
1. 10. 1. Жергілікті бірінші ә сері – дә рінің теріге немесе кілегейлі қ абық шағ а, қ анғ а сің бей тұ рып, сол жерге тигізетін ық палы.
1. 10. 2. Резорбтивті екінші ә сері - дә рінің қ анғ а сің уі, қ ан арқ ылы бү кіл денеге тиетін негізгі жалпы шипасы.
1. 10. 3. Рефлекторлық ү шінші ә сері – жү йке жү йесінің шеткі рецепторларына тікелей тиетін ә сері. Мысалы, М- жә не Н- холинорецепторлар, α - жә не β - адренорецепторлар.
Рецепторлар дегеніміз - макромолекулярлық заттардан тұ ратын шеткі жү йке жү йенің жауаптық тиісті белсенділік орталығ ы.
1. 11. Дә рілерді бірнеше рет қ айталап бергендегі кө рсеткіштері.
1) Дә ріні бірнеше рет бергенде ә сері тө мендеп, бара – бара жоғ алып кетеді, оны дә ріге бейімделу деп атайды.
2) Дә ріні бірнеше рет бергенде адам қ ұ марланып одан шығ а алмай байланып қ алады, оны тә уелділік деп атайды. Мұ ның екі сатысы болады:
а) рухани қ ұ марлық – эмоциялық ой-пікірден; б) тә н (дене) қ ұ марлық.
3) Кумуляция – дә рінің денеге жиналуы:
а) материалдық - дә рінің ө зі жиналады, яғ ни заттық жиналу деп атайды;
б) функциональдық, яғ ни дә рінің тиісті ә серінің жиналуы.
|
|
|
1. 12. Дә рілердің бір-бірімен ә рекеттесуі.
1. 12. 1. Фармакологиялық қ атынасы – бірнеше дә рілерді емдік ретінде пайдаланғ андағ ы денедегі ө згерістер:
1) фармакокинетикалық – дә рілерді енгізгеннен кейінгі жү ріс жолдарындағ ы ө згерістері:
а/ сің ірілу; б/ таралу; в/ шығ у кезіндегі.
2) фармакодинамикалық - дә рілердің денедегі ә сер ету механизмдік ә рекетіне сай ө згерістер.
3) химиялық – дә рілер бір-бірімен химиялық алмасуы, ө згеріске тү суі.
4) физикалық -химиялық – дә рілердің бір-бірімен физикалық (йондық кү ш арқ ылы тартысу) жә не физикалық -химиялық бірдей жү ретін қ атынастар арқ ылы ө згерістер.
Дә рілерді қ олданғ анда қ атарынан бірнеше дә ріні беруге болмайды, жоғ арыда айтылғ андай бір-біріне ө згерістік туғ ызып отырады жә не сол жердегі ағ зағ а, кө бінесе ол бауырдың торшаларына қ атерлі ә сер етеді. Кейбір дә рілердің метаболиттері жиналып, ол ауруғ а шалдық тырады. Бұ л ө згерістердің бә рі дә рінің мө лшерімен емдік уақ ытына байланысты.
1. 12. 2. Фармацевтикалық – дә рі – дә рмектер дайындау кезіндегі қ атынастық (химиялық жә не физикалық -химиялық ) ө згерістер болуы мү мкін.
Дә рілерді дайындағ анда бірнеше индифференттік (крахмал, қ ант, жабысқ ақ жә не т. б. ) заттар қ осылады. Содан соң кү ннің сә улесі, ауаның ылғ алдылығ ы жә не қ ызуы жә не жә не т. б. ә сер етеді. Сондық тан ә р дә рінің белсенділік уақ ыты (6 айдан бастап 1-2-5 жылғ а дейін) болады.
1. 13. Дә рі-дірмектердің тізімі.
Қ азіргі қ олданылатын дә рі-дә рмектер улы ә рекеттеріне байланысты 3 тізімге бө лінеді:
1-ші тізім ө те улы заттар (Venena) – бұ ғ ан барлық наркотикалық дә рілер жә не басқ а да улы заттар (50 шақ ты улы дә рілер) кіреді. Бұ ларды ө те мұ қ ият қ орғ аныста, арнайы дабылды (жарық ты жә не дыбысты) темір шкафтың ішінде сақ тау керек.
|
|
|
2-ші тізім - улылығ ы жоғ ары (Нeroica) – 300-ден аса дә рілер жатады. Бұ ларды ө те мұ хият қ олдану керек, мө лшері асып кетсе тез улануғ а ә келеді.
3-ші тізім - улылығ ы аз заттар (Waria) –қ алғ ан дә рілердің барлығ ы жатады. Бұ л дә рілердің мө лшерін кө бірек беріп қ ойса жалпы улануғ а ә келуі мү мкін. Сонымен улы емес дә рілер болмайды.
1. 14. Дә рі-дә рмектердің шикі заттан дайындалғ ан топтары.
Шикі заттан жасалғ ан дә рі-дә рмектер келесі топтарғ а бө лінеді:
1. Химиялық жасанды дә рілер – ең кө п тобы (фенобарбитал, прозерин, октадин жә не т. б. ).
2. Ө сімдік дә рілері - олар ө сімдік заттардан алынғ ан алкалоидтар болып табылады (строфантин К, атропин сулфат жә не т. б. ).
3. Минеральдық дә рілер (кальций хлориді, магний гидроксиді жә не т. б. )
4. Микробтық дә рілер – антибиотиктер (тетрациклин, гентамицин жә не т. б. ).
5. Жануарлардан алынғ ан дә рілер-кө бінесе гормондар (инсулин, окситоцин).
1. 15. Дә рі-дә рмектердің фармакотерапиялық ә серлері.
Дә рі-дә рмектердің емдік бағ ытына қ арай келесі фармакотерапиялық ә серлері болады:
1. Симптоматикалық ем – дерттік, зияндық уақ ытша кө рсеткіштерге қ арсы пайдаланылады. Мысалы, бас ауырғ анда, қ ызу кө терілгенде қ олданылатын дә рілер (пенталгин, баралгин, парацетамол жә не т. б. ).
2. Этиологикалық ем – аурудың себеп болғ ан жолдарын бө геу ү шін қ олданылатын дә рілер. Мысалы, ө кпе қ абыну (пневмония) – пневмококкты бактериядан болғ андық тан, тиісті антибиотиктер (пенициллин тобы) қ олданылады.
3. Патогенетикалық ем – аурудың неден болғ ан себебін білмей тұ рып, сол дерттің даму жолын бө гейтін дә рілер. Мысалы, гипертензиялық ауру – оғ ан қ арсы қ олданылатын дә рі - резерпин. Бұ л синапстағ ы жиналып тұ рғ ан медиаторларды (норадреналин, серотонин) жуып кетеді, содан соң тамыр қ ысымы босай бастайды, нә тижесінде гипотензияғ а ә келеді.
4. Жетіспеушілік кезіндегі ем – денедегі мү шелердің ө зіне тиісті қ ызметі тө мендеуі кезінде оғ ан сырттан толық тырады. Мысалы: ұ йқ ы безінің инсулині жетіспейді, сол кезде инсулин сырттан қ олданылады. Тағ ы бір мысалы, тиреоидин - қ алқ анша бездің гормоны жетіспейді, сырттан трийодтиронин гидрохлориді қ олданылады.
|
|
|
5. Ынталандыратын ем – ішкі мү шелердің ө з қ ызметі бө геліп қ алғ ан кезде, оны қ оздыру ү шін белсендігін кү шейтетін дә рілерді ендіру. Мысалы: окситоцин жатырдың жиырылу ә рекетін кү шейтеді. Т-активин иммунитетті кө теретін дә рі.
ІІ бө лім. Жалпы рецептура.
Фармакологияғ а жақ ын пә ндердің бірі - фармация. Оның ішінде қ осымша ғ ылым ретінде фармакогнозия, ө сімдік дә рілердің тү р-тү рін дайындайтын, фармацевтикалық химия жә не рецептура (жазба) бө лімдері бар.
Дә рілерді дайындау ү шін, оның ішіндегі заттардың тазалығ ын жә не белсенділігін бақ ылау ү шін анық тамалық фармакопея заң ды кітабы болады.
2. 1. Фармакопея – дә ріхана мамандарына арналғ ан заң дық мінездемесі ретінде қ олданылатын ресми кітапша. Осы фармакопея арқ ылы заң дылық ты ө згертілмей дә рілер шикізаттан жасап шығ арылады.
2. 2. Рецептура – фармация бө ліміне жататын, дә рілерді жазу мен дайындауғ а арналғ ан заң ды тү рдегі жазба. Сондық тан рецептура, екі тү рге бө лінеді: дә рігерлік жә не фармацевтикалық рецептура.
Фармацевтикалық рецептура арқ ылы дә рілер зауыттан дайындалып шығ арылады.
Дә рігерлік рецептура арқ ылы дә ріні заң ды тү рде жазып, сол арқ ылы дә ріханадан алады.
2. 3. Рецепт – дә рігерлердің фармацевттерге арналғ ан жазбасы. Осы жазғ ан дә ріні белгіленген тү ріне, мө лшеріне байланысты науқ астарғ а тағ айындау ұ сынысы.
Рецепттің ресми жазбасы тек латын тілінде жазылады, ал дә ріні қ алай қ олдану керектігі жө ніндегі тү сініктемесі, науқ ас тілінде жазылады. Рецепттік бланкте уақ ытын (кү ні, айы, жылы), аты-жө нін, жасын (16-дан 60 жасқ а дейін жазылмайды, ө йткені орташа емдік мө лшермен байланысты), содан соң дә рігердің аты - жө ні жазылуы тиіс. Рецептуралық тә жірибе жазбасында бірнеше мә ліметтер болады.
1) Ресми жазба фармакопея арқ ылы заң ды тү рде ө згеріссіз жазылады. Бұ л жазба жиі кездеседі, анық тамалық кітапша бойынша жазылады.
2) Магистральдық жазба - дә рігердің ұ сынысымен жазылатын жазба, бұ л ө те қ ажет жағ дайда анық тамада жоқ болғ андық тан жазылатын рецепт.
3) Қ арапайым жазба - рецепттің ішінде бір ғ ана емдік дә рі жазылуы.
4) Кү рделі жазба – рецепттің ішінде бірнеше емдік дә рі жә не басқ а да заттар жазылуы.
5) Қ ысқ аша жазба - рецептте тек емдік дә рі ғ ана кө рсетілуі.
6) Толық жазылатын рецепт - емдік дә рімен бірге қ оспалы заттардың ( индиференттік) да жазылуы.
7) Мө лшерлі жазба - дә рінің керекті емдік мө лшерінің жазылуы.
8) Мө лшерсіз жазба - дә рінің жалпы салмағ ы жә не кө лемінің жазылуы.
2. 4. Рецепторлық бланктер.
Рецептті жазғ анда 3 тү рлі рецепторлық бланкпен жазады.
1-ші бланк - дә рілерді бү кіл бағ асына дә ріханадан сатып алуғ а арналғ ан рецепт жазылады.
2-ші бланк- тегін немесе жең ілдікпен (мысалы, 50%) берілетін дә рілер жазылады, бірақ кө шірмесі болу керек, ол дә рігерде қ алады.
3-ші ресми бланк - улы жә не ересектер дә рілерін жазуғ а арналғ ан жә не тегін немесе жең ілдікпен дә ріханадан алуғ а болады.
Дә рілердің басым бө лігі тек рецепт арқ ылы алынады, бү кіл шет елдерде осындай заң ды тә ртіп енгізілген.
2. 5. Дә ріхана дегеніміз – қ арапайым (ерітінділер жә не ұ нтақ тар) дә рілер дайындайтын, сол жердегі жинақ ты дә рілерді сақ тайтын жә не науқ астарғ а дә ріні жіберетін мекеме.
2. 6 Дә рілердің жалпы мө лшері
Дә рі – дә рмектер негізі белгілі бір ғ ана ө зіне тиісті мө лшермен дайындалып, жіберіліп отырады. Сондық тан дә рілер ә ртү рлі қ олдануғ а ың ғ айлы белгі кө рсеткіштік мө лшерлермен дайындалады.
1) 1 грам дә рінің белгілі бір салмағ ы - 1, 0 - деп жазылып, айтылады.
2) 0, 1 грам – 10-нан бір грамы - бір дециграмм немесе 100 мг болады.
3) 0, 01 грам – 100-ден бір грамы - бір сантиграмм немесе 10 мг болады.
4) 0, 001 грам – 1000-нан бір грамы - бір миллиграмм - 1 мг – деп айтылып, жазылады. Бұ л ең кө п қ олданылатын ың ғ айлы мө лшер.
5) Он мың ның біреуі – 0, 0001 детцемиллиграм, бұ л 0, 1 мг болады.
6) Жү з мың ның біреуі – 0, 00001 сантимиллиграм, бұ л 0, 01 мг болады.
7) Бір миллиондық бө лімінің біреуі - 0, 000001 грам бұ ны бір гамма (γ ) деп атайды жә не белгілейді.
Дә рілердің концентрациясы (топтаулы тү рде тұ ратын затты айтады), бұ ларды бірнеше тә сілдікпен белгілейді.
1) Пайыздық мө лшер - заттың салмағ ы 1% болса, оның ерітіндісі 1 мл, 10 мл жә не 100 мл тең десек 1% – 1 мл-де = 0, 01 г немесе 10 мг; 1% - 10 мл = 0, 1 г немесе 100 мг жә не 1% - 100 мл = 1 грам болады.
2) Қ атынастық мө лшер – заттың 1 кө лемі 100 мл, 500 мл жә не 1 литрмен дайындалса, мысалы, 1: 10 мен деп емен қ абығ ының қ айнатпасын 200 мл суғ а дайындасақ, оның мө лшері 20, 0 (грамм) = 200 мл болады.
3) Салмақ (мө лшері) пен кө лем қ атынасы - заттың салмағ ы кө лемімен байланысты. Мысалы, пайыздық мө лшерді салмақ тық мө лшермен жазсақ - 0, 1 (грам) – 10 мл жә не 0, 01 (грам) – 1 мл деп есептеледі. Қ атынастық мө лшерді де осылай жазуғ а болады: 20, 0 – 200 мл. Бұ ндай мө лшерлік жиі кездеседі.
4) Биологиялық ә серлі мө лшер – ЕД (Еденица действия) дә рінің биологиялық тиісті ә сер етуші мө лшерлер.
2. 7. Дә рілердің емдік мө лшері.
1) Бір реттік мө лшер дегеніміз - дә ріні бір рет бергендегі емдік ә сері.
2) Тә уліктік мө лшер – тә улігіне бірнеше рет берілетін мө лшер.
3) Курстық мө лшер - ем барысындағ ы жалпы мө лшер.
4) Алғ ашқ ы емдік мө лшер – емді бастағ анда қ олданатын ең аз мө лшері.
5) Ең кө п мө лшері – ең кө п кө рсеткіштің емдік ә сері.
6) Орташа емдік мө лшері – бұ л ең аз мө лшер мен ең кө п мө лшердің ортаң ғ ы ә сері. Барлық дә рілердің мө лшері орташа мө лшермен белгіленеді.
7)Дә рінің ә сері жоғ ары мө лшерден асып кеткен жағ дайда улану белгілері пайда болады, бұ ны уытты мө лшер дейді.
8) Уытты мө лшердің ә сері асып кетсе, кейде ө лімге ә келеді - бұ ны ө лтіретін мө лшер дейді немесе латынша - LD – Letalis dosis (ө лім мө лшер).
2. 8 Дә рі-дә рмектердің тү рлері
Дә рілік заттарды қ олдануғ а ың ғ айлы болу ү шін жә не ә р шикі заттан дұ рыс реттілікпен сақ талғ ан жағ дайда келтіріліп, қ алыптасқ ан ресми тү рінде шығ арылады. Сондық тан жалпы дә рілердің 5 тү рі болады:
1. Қ атты дә рілер: ұ нтақ, тү ймедақ, драже, капсула (қ аптама) жә не т. б.
2. Жұ мсақ дә рілер: майлар (қ ою май), пасталар, балауыздар.
3. Сұ йық дә рілер: ерітінділер, эмульсия, суспензиялар (быламық ), тұ нба, қ айнатпа, тү ндырма, экстракт (сығ ындылар), микстура (қ оспа - ә р тү рлі аралас), линименттер (сұ йық майлар).
4. Егуге арналғ ан дә рілер: ампула жә не флакондар.
5. Баллондағ ы аэрозольды дә рілер.
2. 8. 1. Қ атты дә рілер.
2. 8. 1. 1. Ұ нтақ тар (Pulveres) - ішуге жә не сыртқ а сеппе ретінде қ олдануғ а арналғ ан ө те уақ жә не қ атты заттар. Бұ лардың ө зі бірнеше тү рге бө лінеді:
а/ Қ арапайым ұ нтақ тар – қ ұ рамында тек бір ғ ана зат болса.
б/ Кү рделі ұ нтақ тар – қ ұ рамында екі жә не одан да кө п заттар болса.
в/ Мө лшерге бө лінген ұ нтақ тар. Мысалы, морфиннің мө лшері 10 мг № 5, 1 ұ нтақ кү ніне 2 реттен ішуге қ олданылады.
г/ Мө лшерсіз ұ нтақ тар. Мысалы, тальктің жалпы салмағ ы 50 г сеппе тү рінде қ олданылады.
Мө лшерлі ұ нтақ тың орташа салмағ ы 0, 3 – 0, 5 г болады, ал одан тө мен кезінде, басқ а индифференттік (емдік ә сері жоқ зат) ұ нтақ пен сол жалпы салмағ ына жеткізу керек.
Мысалы: Морфиннің мө лшері ө те аз (10 мг), ал ұ нтақ тың жалпы салмағ ы 0, 3 г болу керек, сондық тан қ ант қ осылғ ан тү рінде жазылады.
Rp.: Morphini hydrochloridі 0, 01
Sacchari 0, 3
M. f. pulv.
D. t. d. № 5
S. 1 ұ нтақ тан кү ніне 2 рет.
#
Мысалы: Анестезиннің мө лшері бө лінген жә не салмағ ымен бірдей, қ арапайым жазба ретінде беріледі.
Rp.: Anaesthesini 0, 3
D. t. d. № 10
S. 1 ұ нтақ тан кү ніне 3 рет.
#
Мысалы: Цинк тотығ ы мен тальктің мө лшерсіз жалпы салмағ ымен сеппе тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Zinci oxydi 10, 0
Talci 40, 0
M. ut f. pulv.
D. S. Ұ нтақ тү ріндегі сеппе.
#
2. 8. 1. 2. Тү ймедақ тар (Tabullettae) – қ атты тү рде бірнеше индифферентті заттарды зауытта тиісті машинамен қ ысу жә не жабыстыру арқ ылы жасалады. Тү ймедақ тар сақ тауғ а жә не қ олдануғ а ең ың ғ айлы дә рі тү рі.
Мысалы: Атропиннің тү ймедақ тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Atropini sulfatis 0, 0005
D. t. d. № 20 in tab.
S. 1 тү ймедақ тан кү ніне 2-3 рет, тамақ ішер алдында.
#
Кейбір тү ймедақ тардың ішінде бірнеше емдік мақ сат ретінде қ олданылатын дә рілер бар, сондық тан олардың жалпы коммерциялық аты жазылады.
Мысалы: Цитрамон П (ацетилсалицил қ ышқ ылы 0, 24 г; парацетамол 0, 18 г; кофеин 0, 03 г; какао 0, 025 г; лимон қ ышқ ылы 0, 005 г) тү ймедақ тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Tabulettas «Citramonum» П № 20
D. S. 1 тү ймедақ тан бас ауырғ анда.
#
Мысалы: Апрессинің қ апталғ ан (Obductis) тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Apressini 0, 01
D. t. d. № 20 in obd.
S. 1 тү ймедақ тан кү ніне 2-3 рет.
#
Мысалы: Аспирин мен кофеиннің кү рделі тү ймедақ тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Acidi acetylsalicylici 0, 25
Coffeini 0, 05
D. t. d. № 20 in tab.
S. 1 тү ймедақ тан кү ніне 3 рет.
#
2. 8. 1. 3. Драже (Dragee) – домалақ танғ ан тү рдегі ә р тү сті жә не тә тті (сироп қ осылғ ан) зауытта машиналық аппаратпен шығ арылатын қ атты дә рінің тү рі. Балаларғ а жә не есінен айырылғ ан науқ астарғ а арналғ ан дә рі.
Мысалы: Д витаминінің драже тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Dragee Ergocalciferoli 500 ME
D. t. d. № 30
S. 3 дражеден кү ніне 1-2 рет.
#
2. 8. 1. 4. Капсула (Capsulae) – ұ нтақ, сұ йық жә не т. б. дә рілерді қ апталғ ан тү рде пайдаланады.
Мысалы: Майсана майдың қ апталғ ан тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Olei Ricini 1, 5
D. t. d. № 10 in caps. gelat.
S. Жарты сағ ат ішінде қ абылдауғ а арналғ ан.
#
2. 8. 2. Жұ мсақ дә рілер.
2. 8. 2. 1. Майлар (Unguenta) – дә рілерді вазелинмен бірге араластырып сыртқ а жағ уғ а арналғ ан тү рінде дайындалады. Рецепт кө бінесе қ ысқ аша тү рде жазылады.
Мысалы: Тетрациклин майының қ ысқ аша жә не ашық тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Ung. Tetracyclini 5% - 10, 0
D. S. Жарағ а жағ у ү шін, жатар алдында.
#
Rp.: Tetracyclini 0, 5
Vaselini ad 10, 0
M. f. unguentum
D. S. Жарағ а жағ у ү шін, жатар алдында алдында қ олдану керек.
#
2. 8. 2. 2. Паста (Pastae) – дайындау кезінде вазелинмен бірге ең аз дегенде 25% - ең кө бі 60- 65% индифференттік ұ нтақ заттармен қ осылады, сондық тан баттас май болып шығ ады. Қ ысқ а жазбасы маймен бірдей, ал рецептті ашып жазғ анда айырмашылығ ы болады.
Мысалы: Анестезинің пастасы, тек ашылғ ан тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Anaesthesini 0, 5
Amyli
Zinci oxidi aa 5, 0
Vaselini ad 50, 0
M. f. pasta
D. S. Жараның ү стіне салуғ а.
#
Мысалы: Анестезиннің пастасы, тек қ ысқ аша тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Pastae Anaesthesini 5% - 10, 0
D. S. Жараның ү стіне салуғ а.
#
2. 8. 2. 3. Балауыз (Suppositoria) – мө лшерлі тү рде сопақ ша келген, ү й жылуына ерімейтін, ал денеде еріп жә не жақ сы сің етін қ атты май. Мұ ның қ олдануғ а ың ғ айлы екі тү рі болады: тік ішек балауызы (suppositoria rectalia), жалпы салмағ ы 3, 0 г жә не қ ынап балауызы (suppositoria vaginalia), жалпы салмағ ы 4, 0 г. Балауыздар ү ш тү рлі жазбамен шығ арылады. Ресми, коммерциялық жә не жалпы тү ріндегі жазбалар.
1) Балауыздың ресми тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Suppositorium cum Metronidasolo 0, 5
D. t. d. № 10
S. 1 балауыздан жатар алдында.
#
2) Балауыздың коммерциялық тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Suppositoria «Anaesthesolum» № 10
D. S. 1 балауыздан жатар алдында.
#
3) Балауыздың жалпы тік ішекке арналғ ан жазбасы.
Rp.: Nystatini 125000 EД
Olei Cacao 3, 0
M. f. suppositorium rectale
D. t. d. № 6
S. 1 балауыздан жатар алдында.
#
4) Балауыздың жалпы қ ынапқ а арналғ ан жазбасы.
Rp.: Nystatini 250000 EД
Olei Cacao 4, 0
M. f. suppositorium vaginale
D. t. d. № 6
S. 1 балауыздан жатар алдында.
#
2. 8. 3. Сұ йық тү рлі дә рілер.
2. 8. 3. 1. Ерітінділер (Solutionis) – қ атты дә рілердің тазаланғ ан судағ ы (Aqua destillata), этил спиртіндегі (Spiritus aethylicus) жә не зә йтү н майындағ ы (Oltum Olivarum) ерітіндісі жә не т. б.
1) Сульфацил-натрийдің су ерітіндісі тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Sol. Sulfacyli-natrii 30% - 10 ml
|
|
|
