 |
ІІ бөлім. Жалпы рецептура. 3 страница
|
|
|
|
1/ холинергиялық синапсқ а ә сер ететін дә рілер.
2/ адренергиялық синапсқ а ә сер ететін дә рілер.
2. 1. Холинергиялық синапсқ а ә сер ететін дә рілер.
Холинергиялық синапстағ ы қ озуды ө ткізетін медиатор ацетилхолин. Ол холинергиялық нейрон ұ штарының цитоплазмасында пайда болады, сосын синапстық везикулада жиналады. Жү йкелік серпіндер синапстық саң ылаудан ацетилхолинді босатып жібереді. Сол кезде импульс постсинапстық мембрандағ ы холинорецептолармен байланысқ а тү седі, ал босатылғ ан ацетилхолин холинэстераздық фермент арқ ылы бұ зылады.
Ә р жерде орналасқ ан холинорецепторлар фармакологиялық заттарды қ абылдауына байланысты М-холинорецепторлар (мускаринсезгіш) жә не Н-холинорецепторлар (никотинсезгіш) болып бө лінеді.
М-холинорецепторлар постсинапстық талшық ұ штарында жә не орталық ми жү йесінде (ми қ ыртысында, ретикулярлы фармацияда) орналасқ ан.
Н-холинорецепторлар ганглийлердегі постсинопстық талшық ұ штарында, бү йрек ү сті безінің милы қ абатында, синокаротидтік аймағ ында, қ аң қ а бұ лшық еттің соң ғ ы пластинкасында, орталық жү йке жү йесінің жасушасында орналасқ ан.
Холинергиялық синапсқ а ә сер ететін дә рілер келесі жіктеуге бө лінеді:
1. М- жә не Н-холинорецепторларына ә сер ететін заттар.
2. Антихолиноэстераздық заттар
3. М-холинорецепторларғ а ә сер етуші заттар:
4. Н-холинорецепторларғ а ә сер етуші заттар:
2. 1. 1. М – (мускаринсезгіш) жә не Н – (никотин-сезгіш) холинорецепторларғ а ә сер ететін заттар.
|
|
|
а/ М- жә не Н-холиномиметиктер (қ уаттаушы) – ацетилхолин.
б/ Орталық М и Н- холиноблокаторлар (тежеуші) – циклодол.
а/ М- жене Н-холиномиметиктер (қ уаттайтын) дә рілер.
Ацетилхолин - ә сері жылдам, тез жойылып кетеді, тә жірибе орнына қ олданылмайды. Жылдам ә сер етуші ацетилхолинэстераза ферментімен гидролизге тү сіп, тез бұ зылады. Кү ретамыр қ ысымын тө мендетеді, қ ан тамырларын кең ейтеді, жү ректің соғ ысын баяулатады жә не кең ірдек, ішек жә не қ уық тың жиырылуын кү шейтеді. Физиологиялық зерттеу ретінде ғ ана пайданылады.
б/ Орталық М- жә не Н-холиноблокаторлар.
Циклодол – Паркинсон аурын емдеуге арналғ ан дә рілерге жатады (Паркинсон ауруына қ арсы дә рілерді қ араң ыз).
2. 1. 2. Антихолинэстеразды заттар.
а/ қ айтымды ә серлі бар: прозерин (Proserinum), галантамин (Galanthaminum), физостигмин салицилаты (Physostigmini salicylas);
б/ қ айтымсыз ә серлі: армин (Arminum) - фосфорлы органикалық заттар (дихлофос жә не т. б. ).
Бұ лар холинэстераздың шығ уына бө гет жасайды, нә тижесінде ацетилхолин гидролизге тү спейді. Сондық тан ацетилхолиннің ә сері ұ зақ қ а созылады.
а/ қ айтымды ә серлі дә рілер:
Физостигмин салицилаты (Эзерин салицилат ы жә не т. б. ) - 0, 25%; 0, 5% жә не 1% ерітіндісі 5 мл - кө з тамшысы – жедел кө мек ретінде глаукома, ішек парезі кезінде (босауы) қ олдануғ а болады. Кейде жанама ә серлері: миоз, ауыздан су ағ у, іш ө ту, дизурия жә не шаршау пайда болады.
Rp.: Sol. Physostigmini salicylatis 1% - 5ml
D. in vitro nigro.
S. Кө з тамшысы. 1-2 тамшыдан 4 рет.
#
Галантамин гидробромиді (Нивалин жә не т. б. ) - 0, 1%; 0, 25%; 0, 5% жә не 1 мл ампуладағ ы 1% ерітіндісі – кү шті ингибитор. Фармакологиялық қ асиеттері жағ ынан физостигминге ұ қ сас. Миастения, миодистрофия, неврит, радикулит, қ ан айналу қ ызметі бұ зылуы кезінде, полимиелиттік жағ дайларда қ олданылады.
|
|
|
Rp.: Sol. Galanthamini hydrobromidi 0, 25% - 1ml
D. t. d. № 6 in ampull.
S. 1 мл тері астына 1-2 рет (мө лшерін кө теріп отыру керек).
#
Прозерин (Неостигмин жә не т. б. ) - 0, 015 - тү ймедақ; 1 мл ампуладағ ы 0, 05% ерітіндісі –– жасанды ингибитор, ұ зақ уақ ытқ а қ олдануғ а болады. Парездер мен салданулар, неврит, глаукома жә не т. б. ауруларды емдеу ү шін қ олдануғ а болады. Жанама ә серлері –жү ректің соғ уы жә не қ ан қ ысымының тө мендеуі, сілекейдің кө п бө лінуі, қ ұ судың пайда болуы мү мкін. Жоғ арыдағ ы кө ріністер пайда болса, яғ ни улық ә сері байқ алғ анда М-холиноблокаторлық (атропин сульфат ы жә не т. б. ) дә рілерді қ олдану керек.
Прозериннің артық мө лшері берілгенде немесе адам жоғ ары сезімтал болғ анда кө птеген жанама ә серлері байқ алады: лоқ су, қ ұ су, терлеу, ішек қ ымылының кү шеюі, іш ө ту, сигек болу, кө з кө руінің бұ зылуы (миоз), аритмия, демікпе, біртіндеп кү ш кетуі байқ алады. Мұ ндай кө ріністер байқ алса прозеринді қ олдануды тоқ тату керек, содан соң М-холинотежегіштерді (атропин сульфат т. б) енгізген жө н.
Бұ л дә ріні демікпе, жү рек ұ стамасы (стенокардия), айқ ын атеросклероз, эпилепсия (қ ояншық ) кезінде, жү кті жә не бала емізіп жү рген ә йелдерге қ олдануғ а болмайды.
Rp.: Sol. Proserini 0, 05% - 1 ml
D. t. d. № 10 in ampull.
S. 0, 5 мл-ден тері астына кү ніне 1-2 реттен.
#
б/ қ айтымсыз ә сер ететін дә рілер:
Армин – фосфорорганикалық қ осындысы бар, оғ ан ұ қ сас ү й ішіндегі қ ызыл тарақ анғ а қ арсы қ олданылатын улы дә рі – дихлофос жатады. Негізі армин тек глаукома жә не мидриаз (атропинді қ олданғ аннан кейін болғ ан жағ дай) кезінде тағ айындалады. Тамшы ретінде берілгеннен кейін де кө з ауырып, қ ызарып, бас айналып ауырады.
|
|
|
Rp.: Sol. Armini 0, 001% - 10ml
D. S. Кө з тамшысы, кү ніне 2 рет, 1-2 тамшыдан.
#
Қ азіргі кезде кө птеген антихолинэстераздық дә рілер бар ( эдрофоний, пиридостигмин бромиді, оксазил, такрин жә не т. б. ).
Реактиваторлы холинэстераздық ( дипироксим, изонитразин жә не т. б. ) дә рілер тек фосфорорганикалық заттармен уланғ анда қ олданылады.
2. 1. 3. М - холинорецепторларғ а ә сер ететін дә рілер.
а/ М-холиномиметиктер: пилокарпин гидрохлориді (Pilocarpini hydrochloridі), ацеклидин (Aceclilinum), цизаприд (Cisapride) жә не т. б.
б/ М-холиноблокаторлар: атропин сульфаты (Atropini sulfas), итжидектің (Bеlladonnae) дә рілері жә не қ оспалары, платифиллин гидротартраты (Platyphylini hydrotartras), скопаломин гидробромиді (Scopolaminum hydrobromidum), («Аэрон» тү ймедағ ы), метацин (Methacinum), ипратоний бромиді, пирензепин, бускопан, тровентол жә не т. б.
а/ М-холиномиметиктер (қ уаттаушы).
Пилокарпин гидрохлориді (Изоптокарпин, «Пиларен» пленкалары, Фотил, кө з тамшысы – Проксофелин жә не т. б. ) – шө птен алынғ ан алколоид қ атарына жатады, ө те улы. Бездерден сө л бө лінуін жылдамдатады, бірың ғ ай салалы бұ лшық етті мү шелердің қ ысымын арттырады. Тек ішкі кө з қ ысымын тү сіру ү шін глаукома кезінде қ олданылады. 5 жә не 10 мл флакондағ ы 1%; 2% жә не 4% ерітіндісі кө з тамшысы.
Rp.: Sol. Pilocarpini hydrochloride 1% - 5 ml
D. S. Ауыратын кө зге кү ніне 2-6 рет, 1-2 тамшыдан.
#
Ацеклидин (Глаукостат жә не т. б. ) - егуге арналғ ан жасанды 1 жә не 2 мл ампулалы 0, 2% ерітінді, улылығ ы аз, жергілікті май ретінде (3% - 20, 0 жатарда кө зге сыртынан дә кемен салуғ а жасалғ ан) глаукомағ а, ішектің, қ уық пен жатырдың атониясында (атония-босау) қ олданылатын дә рі. Егу арқ ылы қ олданғ анда аузынан сілекей ағ ады, терлейді, іші ө теді жә не т. б. холиномиметикалық ө згерістер болуы мү мкін.
Rp.: Sol. Aceclidini 0, 2% - 1 ml
D. t. d. № 10 in ampull.
S. 1 мл-ден тері астына.
#
|
|
|
б/ М-холиноблокаторлар (тежегіш).
Атропин сульфаты (Атромед жә не т. б. ) - 0, 0005 г тү ймедағ ы; 0, 1% ерітіндісі 1 мл ампулада, (қ оспалы қ ұ рамында эфедрин мен атропиннен тұ ратын аэрозольді «эфатин» дә рісі жә не т. б. ). Бұ л дә рі тері, сө л, кілегей жә не ішкі бездердің сұ йық бө луін тө мендетеді, кө п мө лшерде берілгенде оларды тіпті тоқ татып тастайды. Бірың ғ ай салалы бұ лшық етті мү шелердің қ ысымын тө мендетіп, жү рек соғ уын кү шейтіп, жиілетеді. Мидриаз жә не аккомодация салдануын туғ ызады.
Атропинді асқ азан мен ұ лтабардың жарасына, ішек пен қ уық тү йілуі, ө ттің тас ауруы, брадикардия, миокард инфаркты, терінің жә не асқ азанның сұ йық ты кө п бө луі кезінде жә не т. б. жағ дайларда қ олданады.
Бұ л дә рінің осы кезде жанама ә сері де бірге кө рінеді: ауыздың қ ұ рғ ауы, тахикардия, қ арашық тың кең еюі, аккомодацияның нашарлауы, ішек атониясы, бас айналуы, дизурия болуы мү мкін.
Rp.: Sol. Atropini sulfatis 0, 1% - 1 ml
D. t. d. № in ampull.
S. Кү ніне 1-2рет тері астына 0, 5 мл-ден.
#
Итжидек (Белладонна) дә рілері - тұ нбасы, экстракты жә не қ оспалы дә рілері – тү ймедақ тары «бекарбон», «бесалол», «бепасал», балауыздар «бетиол», «анузол», қ оспа «солутан» жә не т. б. Ішкі мү шелердің бірың ғ ай салалы бұ лшық еттерінің тү йілуі кезінде, асқ азан жарасы, ө ттің тасы, брадикардия жә не т. б. асқ азан ауруларында қ олданылады.
Rp.: T-rae Belladonnae 10 ml
T-rae Valerianae 20 ml
Mentholi 0, 25
M. D. S. Кү ніне 2-3 реттен 5-10 тамшысы.
#
Платифиллин гидротартраты - 0, 005 г-нан тү ймедағ ы; 0, 2% - 1мл ампулалы ерітіндісі жә не 0, 01 г балауыз (қ оспа тү ймедақ тары «тепафиллин», «палюфин» қ ұ рамында – платифиллин, папаверин, фенобарбитал жә не т. б. бар) – спазмолитикалық жә не гипотензиялық қ асиеті бар, мидриатикалық ә сері де жақ сы.
Бұ л дә рі кө бінесе асқ азан жарасы, бірың ғ ай салалы бұ лшық еттің тү йілуі, гипертониялық ауру, ө т пен бү йрек тастары тү йілген кезде жә не қ арашық ты кең ейту ү шін қ олданылады. Бірақ ауыз қ ұ рғ ап, аккомодация нашарлайды, тахикардия жә не дизурия пайда болады.
Rp.: Platiphillini hydrotartratis 0, 005 (0, 2%-1 ml)
D. t. d. №. 10 in tab.
S. Кү ніне 1 тү ймедақ тан 3 рет.
#
|
|
|
Скополамин гидробромиді (Хиозсини гидробромиді жә не т. б) -0, 05% - 1 мл ампулалы ерітіндісі – химиялық жағ ынан атропинге жақ ын. Сонымен қ атар шеткей холинреактивті жү йеге ә сер ету жағ ынан ұ қ сас болып келеді. Ал негізінен орталық жү йкедегі вестибулярлық аппаратқ а ық палын тигізеді жә не седативті ә сері бар, сондық тан паркинсонизмге, тең із бен ә уе ауруларын емдеуде қ олданады. «Аэрон» тү ймедағ ы - қ ұ рамында скополамин бар. Тең із бен ә уе жә не т. б. аурулар да лоқ сып, қ ұ сқ ысы келгенде қ олданылады.
Rp.: Tab. «Aeronum» № 10
D. S. Лоқ сып, қ ұ сқ ысы келгенде 1 тү ймедағ ы-нан.
#
Метацин (Метоциний йодиді жә не т. б. ) - 0, 002 г-нан тү ймедағ ы; 0, 1%– 1 мл ампулалы ерітіндісі – жасанды дә рі, тек шеткі холинорецепторларғ а тежегіш ә сер етеді, кө бінесе атропинің орнына жү реді.
Ипратропий бромиді – шеткі м-холинорецепторларды тежейді. Бү рку ретінде демікпеде қ олданылады.
Пиренцепин – жасанды дә рі, тікелей асқ азандағ ы м-холинорецепторларды тежейді. Асқ азан мен он екі ішек жарасын емдеуде қ олданады.
Бускопан –ас қ орыту мү шелері тү йіліп ауырғ анда (ө т пен бү йректегі тас ауруларында), жатыр тү йіліп ауырғ анда жә не т. б. тү йілмелі ауруларда қ олданады.
Тровентол – ипратропий бромидке ұ қ сас, тыныс алу жү йесіне ә сері ө те жақ сы, кө птеген созылмалы тыныс ауруларын емдеуде қ олданылады.
2. 1. 4. Н-холинорецепторларғ а ә сер ететін заттар.
а/ Н-холиномиметиктер: цититон (Cytitonum), лобелин гидрохлориді (Lobelini hydrochloridum).
б/ Н-холиноблокаторлар:
І. Ганглиоблокаторлар: бензогексоний (Benzohexonium), пентамин (Pentaminum), пирилен (Pirilenum), гигроний (Hygronium) жә не т. б.
ІІ. Миорелаксанттар: тубокурарин хлориді (Tubocurarine chloride), панкуроний бромиді, пипекуроний бромиді, дитилен (Dithylinum) жә не т. б.
а/ Н-холиномиметиктер. Бұ лар екі сатылық ә сер береді. Бірінші сатысында қ озу пайда болып, екіншісінде тежелумен алмасады. Никотин - темекі жапырағ ының алколоиды, емдік қ ұ ндылығ ы жоқ.
Лобелин гидрохлориді -1% - 1 мл ампулалы ерітіндісі. Каротид шумағ ы рецепторларына холиномиметикалық ә сер етеді. Тыныс алу орталығ ын рефлекторлы жолмен қ оздырады. Алдымен қ ан қ ысымын кө теріп, сосын тез арада тө мен тү сіреді. Дем алуды жақ сарту ү шін қ олданылады.
Rp.: Sol. Lobelini hydrochloride 1%-1 ml
D. t. d. № 10 in amp.
S. Тері астына 1 мл-ден.
#
Цититон (0, 15%) 1 мл ампула тү ріндегі цитизиндік алкалоид. Лобелинге ұ қ сас, кө п мө лшерде тежегіштік ә сер етеді. Дем алуды жақ сартады. Ә сері жылдам байқ алады.
Rp.: Cytitoni 1 ml
D. t. d. № 6 in ampull.
S. Кө к тамырғ а 1 мл-ден глюкозамен бірге.
#
«Табекс» тү ймедағ ы- қ ұ рамында цитизин жә не «Лобесил» тү ймедағ ы- қ ұ рамында лобелин бар. Шайнау ретінде темекінің орнына пайданады. Сағ ыз «Гамибазин» - қ ұ рамында анабазина гидрохлориді бар. Бұ ларды темекі тартудан айыру ү шін қ олданады.
б/ Н – холинорецепторларғ а тежегіш ә сер ететін дә рілер.
1/ Ганглиоблокаторлар (вегетативті ганглийдегі қ озуды ө ткізбей тежейтін дә рілер) симпатикалық жә не парасимпатикалық, бү йрек ү сті безінің милы қ абатының, каротид шумағ ының холинорецепторына тежегіш ә сер етеді.
Ұ зақ уақ ытқ а қ олданылатын дә рілер: пентамин, пирилен, бензогексоний, ал қ ысқ а уақ ытқ а ә сер ететін: гигроний, арфонад.
Бензогексоний (Гексаметоний бензосульфонаты, Гексоний Б жә не т. б. ) - 0, 1 г тү ймедағ ы; 2, 5% 1 мл ампулалы ерітінді – белсенділігі жоғ ары, ішекте нашар сің іріледі, сондық тан парентеральдық ә діспен енгізіледі.
Бұ ны гипертониялық ауру, жү рек демікпесі, жарақ атты ауру, шеткі тамырлардың тарылуы кезінде қ олданады. Қ осымша қ атерлі ә серлерінен ә лсіздік, бас ауруы жә не айналуы, жү ректің соғ уы жә не ортостатикалық коллапс байқ алуы мү мкін.
Rp.: Sol. Benzohexonii 2, 5%-1 ml
D. t. d. № 6 in amp.
S. Тері астына 1 мл-ден 1 рет
#
Пентамин (Азаметоний бромиді жә не т. б. ) - 5% - 2 мл ампулалы ерітінді - белсенді ганглиоблокатор, гипотензиялық жә не спазмолитикалық ә сері бар. Қ олданылуы бензогексонийге ұ қ сас, бірақ қ атерлі ә сері тө мен.
Rp.: Sol. Pentamini 5%-1 ml
D. t. d. № 10 in amp
S. Бұ лшық етке 1 мл-ден 1 рет.
#
Пирилен (Пемпиден жә не т. б. ) - 0, 005 г тү ймедағ ы – ас қ орыту жолында жақ сы сің іріледі, гематоэнцефалиттік бө геттен оң ай ө теді. Гипертониялық ауру жә не энцефалопатия, жарақ атты ауру, шеткі тамырлардың тарылуы кезінде қ олданылады. Жанама ә серлері бензогексонийге ұ қ сас келеді.
Rp.: Pirileni0, 005
D. t. d. № 10 in amp
S. 1-2 таб. кү ніне 3-4 рет.
#
Гигроний (Трепирий йодиді жә не т. б. ) - 0, 1 г ұ нтақ 10 мл ампула тү рінде шығ арылады. Қ ан қ ысымын жылдам тү сіреді, бұ л ә сері симпатикалық ганглийге бө гет жасау арқ ылы іске асады. Гипертониялық кризде жә не ү лкен кү ретамырларғ а операция жасағ анда қ олданады.
Rp.: Hygronii 0, 1
D. t. d. № 6 in ampull.
S. Амп. ішіндегі ұ нтақ ты ерітіп, кү ре тамырғ а.
2/ Миорелаксанттар – кураре тә різді заттар немесе шеткі қ аң қ а бұ лшық етінің холинорецепторларына тежегіш ә сер ететін дә рілер. Қ имылдатқ ыш жү йкелермен келетін қ озуды қ аң қ а бұ лшық етіне ө ткізбей бө геп тастайды.
Тубокурарин хлориді (Миостатин жә не т. б. ) - 1% -1, 5 мл ампулалы ерітінді. Анестезиологияда қ аң қ а бұ лшық етін босаң сыту ү шін, травматологияда сынық ты, шық қ анды салу ү шін қ олданады. Қ олдану кезінде тыныс алу тоқ тап қ алуы мү мкін.
Rp.: Sol. Tubocurarini chloride 1%-1, 5 ml
D. t. d. № 6 in amp
S. Кү ре тамырғ а 0, 5-1, 4 мг/кг салмақ қ а.
#
Панкуроний бромиді (Павулон жә не т. б. ) мен пипекуроний бромиді (Ардуан жә не т. б. ) жең іл-желпі жылдам жасалатын операциялар кезінде қ олданылады.
Дитилин (Суксаметоний йодиді жә не т. б. ) - 2%- 5 мл ампулалы ерітінді – қ ысқ а операциялар, брохоскопия, эзофагоскопия, цитоскопия жә не т. б. кезінде қ олданады. Тыныс алуды ә лсіретеді. Бұ ғ ан ұ қ сас диоксоний, диплацин, т. б. миорелаксанттар қ олданылады.
Rp.: Sol. Dithylini 2%-5 ml
D. t. d. № 6 in tab.
S. Кү ре тамырғ а 0, 0015 г/кг салмақ қ а.
#
3 тарау. 2. Адренергиялық синапсқ а ә сер ететін
дә рілер.
Адренергиялық синапста қ озуды ө ткізу норадреналин арқ ылы жү реді. Норадреналиннің биосинтезі адренергиялық нейронда тирозиннен тү зіледі. Дофа, дофаминнің пайда болуы нейрон цитоплазмасында, норадреналиндік везикулада жү реді.
Жү йке қ озуына жауап ретінде синапс саң ылауына норадреналин бө лініп, постсинапстық мембрананың адренорецепторларымен байланысқ а тү седі. Денедегі адренорецепторлар химиялық қ оспаларғ а бірдей жауап береді. Олар, α - жә не β - адренорецепторларғ а бө лінеді. Содан соң α -1-адренорецепторлар – постсинапстық (норадреналинмен байланысты), α -2-адренорецепторлар – пресинапстық жә не синапстың сыртында болады (адреналинмен байланысты). Β -1-адренорецепторлар жү ректе, β -2-адренорецепторлар қ олқ а мен кең ірдекте, жатырда жә не тамырларда, β -3-адренорецепторлар торша майларда орналасқ ан.
Медицина тә жірибесінде, кө бінесе адренорецепторларғ а ә сер ететін заттар қ олданылады.
1. Адреномиметиктер - адренорецепторларды қ уаттаушы немесе қ оздырушы заттар.
2. Адреноблокторлар - тежеуші немесе бө геуші заттар.
3. Симпатолитиктер шеткі симпатикалық жү йкені тежейтін дә рілер.
3. 2. 1. Адреномиметикалық заттар:
а/. Тікелей α – жә не β - адренорецепторларды қ оздырушы дә рілер: адреналин гидрохлориді (Adrenalini hydrochloridum), норадреналин гидротартраты (Noradrenalini hydrotartras).
б/. Тікелей емес (орталық жү йке арқ ылы) α – жә не β – адренорецепторларды қ оздырады: эфедрин гидролориді (Ephedrine hydrochloride).
в/. Тікелей ә сер ететін α – адренорецепторларғ а мезатон (Mesatonum), нафтизин (Naphthyzinum) жә не т. б. жатады.
г/. Тікелей β –адренорецепторларғ а ә сер ететін -изадрин (Isadrinum), салбутамол (Salbutamolum).
Адреналин гидрохлориді (Эпинефрин жә не т. б. ) - 0, 1% ерітіндісі 1 мл ампуласы егуге арналғ ан; 0, 1% ерітіндісі 10 мл флаконы тамшы ретінде басқ а дә рілермен қ осып беріледі (тамырды тарылту ү шін) – адренорецепторларды қ оздыра отырып, жү рек қ ан тамырлар жү йесіне ә сер етеді. Жү ректің соғ ысы жиілеп, минуттық кө лемі кө бейеді, систолалық қ ан қ ысымы артады. Адреналин қ арашық ты кең ейтеді, қ олқ а мен ішектің бұ лшық етін босаң сытады, қ андағ ы қ анттың мө лшерін жоғ арылатып, тіндік зат алмасуды кү шейтеді, сілекей бездерінен кө п бө лінуін қ амтамасыз етеді. Ол гликогенолизді жылдамдатады, липолизді арттырады. Ә сері ету уақ ыты ө те қ ысқ а, ө йткені моноаминоксидаза ферменті арқ ылы жылдам гидролизге ұ шырайды.
Адреналин кө бінесе анафилактикалық шокта, естен тану, қ олқ а астмасы, қ ан қ ысымы бірден тө мендегенде, коллапс, жү ректің ә лсіреуі кезінде, кө з қ ысымын тө мендету ү шін (пилокарпинмен бірге), ЛОР тә жірибесінде жә не т. б. кү рделі жедел кө мек керек жағ дайларда қ олданылады. Қ атерлі ә серлеріне тахикардия, гипертензия, стенокардия ұ стамасы жатады.
Rp.: Sol. Adrenalini hydrochloride 0, 1% - 1 ml
D. t. d. № 10 in ampullis
S. 0, 5 мл тері астына.
#
Норадреналин гидротартрат (Норэпинефрон жә не т. б. ) - 0, 2% ерітіндісі 1 мл ампуласы – кө бінесе α -адренорецепторларын қ оздырады. Қ ан қ ысымын кө тереді жә не де адреналиннен айырмашылығ ы қ айта тү спейді. Бұ л тек тамырларды тарылтып, жү ректің соғ уын сиретеді. Синустық брадикардия болады. Норадреналиннің ә серін ұ зарту ү шін кү ре тамырғ а егу керек.
Норадреналин бірден қ ан қ ысымы тү скенде, коллапс, кардиогенді шок, іштен қ ан кету кезінде қ олданылады. Жанамалы ә серлері: қ ұ су, жү рек айнуы, бас ауыруы, қ алтырау, тахикардия. Тері астына еккенде некроз пайда болады, сондық тан кү ре тамыр арқ ылы тамшылатып изотоникалық ерітіндімен бірге енгізген жө н.
Rp.: Sol. Noradrenalini hydrotartratis 0, 2%-1 ml
D. t. d N 6 in amp.
S. Кө к тамырғ а тамшы ретінде.
#
б/. Тікелей емес, яғ ни орталық жү йке арқ ылы созылмалы ә серін тигізетін эфедрин дә рісі, «эфедра» деген ө сімдіктен алынғ ан симпатомиметик болып аталады.
Эфедрин гидрохлориді (Эфедрозан жә не т. б. ) - 0, 025 г тү ймедағ ы; 5% ерітіндісі 1 мл ампуласы шығ арылады. Бұ л адреналинге ұ қ сас, тек ә сері ұ зақ. Қ ан қ ысымы тө мендегенде, қ олқ а астмасы, аллергиялық безгек, созылмалы аллергиялық аурулар, миастения, ұ йық тататын жә не наркоздық дә рілермен улану кезінде қ олданылады. Біраз уақ ыттан кейін ұ йқ ысыздық, жү ректің соғ уы пайда болады.
Rp.: Sol. Ephedrini hydrochloride 5%-1 ml
D. t. d. № 6 in amp.
S. Қ ан тамырғ а егу ү шін.
#
в/. α -адренорецепторларғ а тікелей ә сер ететін дә рілер.
Мезатон (Фенилэфрин, Ирифрин, Адрианол, Визадрон жә не т. б. ) - 1% ерітіндісі 1 мл ампуласы – адреналинге ұ қ сас, қ ан тамырларын тарылтып, қ ан қ ысымын жоғ арлатады, жү ректің соғ уын жиілетеді, қ олқ аны кең ейтеді. Естен тану, коллапс, қ ан кету, улану, ринит, коньюнктивит, жү рек соғ ысы бү зылып кү шейгенде қ олданылады.
Rp.: Sol. Mesatoni1%-1 ml
D. t. d. № 6 in aml.
S. Кө к тамырғ а егу ретінде
#
Нафтизин (Нафазолин, Санорин жә не т. б. ) - 0, 05% ерітіндісі 10 мл флаконы мұ рын тамшысы – мұ рын қ уысындағ ы қ ан тамырларын ұ зақ уақ ытқ а тарылтады, орталық жү йке жү йесін тежейді. Кө бінесе аллергиялық ринитке қ арсы қ олданылады. Бұ ғ ан ұ қ сас галазолин жә не т. б. дә рілер бар.
Rp.: Sol. Naphthyzini 0, 05% - 10 ml
D. S. Мұ рын қ уысына 1-2 тамшыдан.
#
г/. β -адренорецепторларғ а тікелей ә сер ететін дә рілер.
Изадрин (Новодрин, Эуспиран, Изопротеренол жә не т. б. ) - 0, 5% ерітіндісі - 25 мл жә не 1% ерітіндісі - 100 мл флаконы ингаляция тү рінде беріледі жә не 0, 005 г тү ймедағ ы – β 1 жә не β 2 - адренорецепторларын қ оздырады. Жү рек соғ уын жиілетеді, атриовентрикулярлы ө ткізгіштікті жең ілдетеді, жү рек автоматизмін арттырады, қ олқ а қ ысымын тө мендетеді. Қ олқ а демікпесі, бронхылық демікпе, атриовентрикулярлық бө гет кезінде қ олданылады.
Rp.: Sol. Isadrini 0, 5% - 25 ml
D. S. 5-6 тамшыдан ингаляцияғ а.
#
Сальбутамол (Альбутерол, Асталин, Вентолин, Саламол, Сальгим, Сальтос, Эйромир жә не т. б) - 0, 002 г жә не 0, 004 г тү ймедағ ы; 0, 1% ерітіндісі 5, 10 жә не 50 мл-лік флаконы – β 2 - адреномиметиктерге жатады, миометрийдің жиырылуын тө мендетеді жә не бронхолитик ретінде демікпеге де қ олданылады.
|
|
|
