 |
ІІ бөлім. Жалпы рецептура. 5 страница
|
|
|
|
Rp.: Sol. Morphini hydrochloride 1%-1 ml
D. t. d. N 6 in amp.
S. Тері астына 1 мл-ден егуге.
#
Промедол (Тримеперидин) - 0, 025 г ұ нтақ тү рінде ішуге жә не 2% ерітіндісі 1 мл ампула тү рінде егуге арналғ ан. Бұ л проперидин туындысы, жасанды болғ андық тан кө п таралғ ан дә рілер қ атарына жатады. Ауырсынуды басатын кү ші морфиннен 2-3 есе тө мен - ә сері 3-4 сағ ат. Жү рек айну, қ ұ су сирек кездеседі. Жатырдың жиырылуын кү шейтеді. Асқ орыту жү йесінде жақ сы сің іріледі.
Жарақ аттар, асқ азандағ ы жә не он екі елі ішектегі жаралар ауырсынуынуы, холецистит, стенокардия, миокард инфаркты, ішек, бауыр жә не бү йрек ұ стамасы, іш қ ату кезінде, операция алдында жә не одан кейінгі кезең дерде, қ атерлі ісіктерде қ олданылады. Осылай пайдаланғ ан кезде жү рек айну, қ ұ су мү мкін, ал тыныс жетіспеушілігінде қ олдануғ а болмайды.
Rp.: Sol. Promedoli 1%-1 ml
D. t. d. N 6 in amp.
S. Тері астына 1 мл-ден егуге.
#
Фентанил (Дюрогезик, Сентонил жә не т. б. ) - 0, 005% ерітіндісі 2 мл ампула ретінде егуге арналғ ан – пиперидин туындысына жатады. Ауырсынуды басу белсенділігі жоғ ары. Ол морфиннен 100 есе одан аса кү шті. Ә сер ету мерзімі 20-30 минут. Тыныс алу орталығ ын тежейді. Дроперидолмен қ осып, нейролептанальгезия жасауғ а қ олданылады. Ө з алдына шокқ а жә не ә ртү рлі жедел ауырсынуды басу ү шін пайданылады. Бұ ның қ атерлі ә серлері де бар: брадикардия, бронхоспазм, тыныс алуды тежейді.
Бұ ны қ олдануғ а болмайтын кері кө рсеткіштер: акушерлік операциялар, тыныс жетіспеушілігі, бронх демікпесі, экстрапирамидалық жү йенің аурулары.
|
|
|
Rp.: Sol. Phenthanyli 0. 005%-1 ml
D. t. d. N 6 in amp.
S. 1 мл-ден қ ан тамырғ а.
#
Буторфанол (Бефорал, Морадол, Стадол, Торгезик жә не т. б. ) анальгетикалық белсендігі мен ә сер ету ұ зақ тығ ы морфиннен жоғ ары. Эйфория мен дә ріге тә уелділігін тудыруы тө мен. Тыныс алу орталығ ына ә сері тө мен. Басқ а наркотикалық анальгетиктерге қ арағ анда опиаттық рецепторлардың агонисті-антагонисті болып табылады.
Трамадол (Маврон, Протрадон, Синтрадон, Традол, Тримагит, Трамал, Трамалгин жә не т. б. ) - 0, 05 г капсуласы жә не 5% ерітіндісі 1 мл ампула тү рінде пайданылады. Ә сер ету механизмі бойынша аралас ық пал (наркотикалық жә не наркотикалық емес) етеді. Анальгетикалық белсенділігі морфиннен 5-10 есе тө мен, бірақ тыныс пен асқ азанғ а ә сері шамалы. Ұ зақ тық мерзімі 3-5 сағ атқ а созылады. Созылмалы жә не орташа дә режелі ауырсынуғ а қ олданылады.
Rp.: Tramadoli 0, 05
D. t. d. N 10 in tab.
S. 1 тү ймедақ тан ауырсынғ анда.
#
Наркотикалық анальгетиктерді кө п қ олданғ анда ү йреншіктік пайда болады. Бұ ларды артық мө лшерде қ олдану улануғ а ә келеді: қ ұ лақ естімей, есінен танып, тыныс алу орталығ ының салдануы, тері қ абатының сұ рлануы, мұ здауы, кілегей қ абаттарының кө геруі, миоз, дене қ ызуының тө мендеуі байқ алады. Оны емдеу ү шін бірінші асқ азанды шаю керек, адсорбент жә не тұ зды іш ө ткізетін дә рілерді береді. Ең қ ажеттілігі қ арсы ә сер етуші дә рілер – налорфин, налоксон жә не т. б.
|
|
|
Налоксон гидрохлориді (Интренон, Наркан, Нарканти жә не т. б. ) - 0, 04% ерітіндісі 1 мл ампула тү рінде пайданылады. Промедол, морфин, фентанил жә не басқ а да наркотикалық анальгетиктермен уланғ анда, жаң а туғ ан бала асфиксиясында қ олданылады. Бұ л кезде жү рек айну, маужырау, миоз, бас ауыру, психикалық қ озу байқ алуы мү мкін.
Rp.: Sol. Naloxoni hydrochloridi 0, 04%-1 ml
D. t. d. N 6 in amp.
S. Тері астына 1 мл-ден.
#
4. 3. 2. Наркотикалық емес анальгетиктер. Бұ л топқ а жататын жасанды дә рілер:
1. Салицил қ ышқ ылының туындысы: ацетилсалицил қ ышқ ылы (аспирин), метилсалицилат жә не т. б.
2. Пиразолон туындысы: анальгин (Analginum), бутадион жә не т. б.
3. Аналин туындысы: парацетамол ( Paracetamol) жә не т. б.
Бұ лардың ә сер ету механизмі: простогландиннің тү зілуін тежейді (простогландин ноцицепторлардың сезгіштігін жоғ арылатады). Таламустағ ы жылу орталығ ына пирогендік ә сер ететін простогландин Е-1 тү зілуін бұ зады да, ыстық ты басады. Терінің тамырлары кең ейіп, терлейді.
Салицилаттар кө бінесе қ абынуғ а қ арсы қ олданылады. Пиразолон туындысына жататын дә рілер қ абынуғ а қ арсы ә сер етеді жә не ауырсынуды басады. Ал аналин тобы ауырсынуды жә не дене қ ызуын жақ сы басады.
Анальгин жә не оғ ан ұ қ сас дә рілер – (Баралгин, Пенталгин, Андипал, Темпалгин, Пальгин, Седальгин-Нео жә не т. б. ) кұ рамында анальгин бар. Олардың ауырсынуғ а, қ абынуғ а жә не қ ызбағ а қ арсы белсенділігі бар. Ең жоғ арғ ы ә сері ауырсынуғ а қ арсы, содан соң қ абынуғ а жә не қ ызуғ а ық пал етеді. Бұ лар бас ауырғ анда, невралгия, радикулит, неврит, миозит, дене қ ызуы кө терілгенде қ олданылады. Қ атерлі ә серлері: аллергиялық реакциялар жә не анафилаксиялық шок. Ал қ ан ауруларына беруге болмайды. Анальгиннің тү ймедақ тү ріндегі мө лшері 0, 5 г, тек қ ажет жағ дайда ғ ана пайданылады.
|
|
|
Парацетамол (Панадол, Эффералган, Медипирин, Проходол, Адол, Калпол, Доломол, Тайленол, Далерон, Парацет, Цефекон Д жә не т. б. ) химиялық қ ұ рылысымен фенацитинге ұ қ сас, бірақ улылығ ы тө мен. Бұ л ауырсыну мен қ ызуды басатын дә рі. Қ абынуғ а қ арсы ә сері шамалы. Бұ л0, 25 г тү ймедақ тү рінде бас ауыруы, невралгия, миалгия жә не т. б. тұ мау тә різді ауруларда, қ ызбада, бас сақ инасы ұ стағ анда қ олданылады.
Парацетамол кейбір жағ дайда аллергия беруі мү мкін жә не фенацитинге ұ қ састығ ы мө лшері артық берілсе жә не пайданалуы ұ зақ уақ ытқ а созылса бауыр мен бү йрекке улы ә сері тигізеді, қ ан тү зілуін бұ зады, сондық тан сақ болу керек. Бұ л кө п мө лшерлі 0, 125 г-нан 0, 5 г тү ймедағ ы; 2, 4%; 5% жә не 10% суспензиясы мен балаларғ а ішуге сироп бар; 0, 1 г-нан 0, 6 г-ғ а дейін ректальды балауызы; егуге арналғ ан ампулдағ ы 15% ерітіндісі шығ арылады.
Rp.: Paracetamoli 0, 25
D. t. d. N 10 in tab.
S. 1тү ймедақ тан қ ажет кезінде.
#
4. 4. Қ ояншық қ а қ арсы қ олданылатын дә рілер.
Қ ояншық қ а қ арсы дә рілердің тырысудың алдын алу немесе азайту ү шін қ олданылады. Олардың ә серлік механизмі эпилептогендік аймақ тың нейрондарының қ озуын тө мендетіп, патологиялық қ озудың таралуына жол бермейді. Орталық жү йке жү йелері медиаторларының гаммааминомай қ ышқ ылы (ГАМҚ ) арақ атынасын ө згертеді.
Қ ояншық ұ стамасының тө рт тү рі болады:
1. Ү лкен қ ояншық – ұ стамасы 10-12 минутқ а созылады, есінен айырылып бетімен қ ұ лайды, тілін тістеп, денесі тырысып, аузынан кө бік ағ ып жатады.
2. Кіші қ ояншық – ұ стамасы 2-3 минут, есінен айырылып, қ ұ лап қ алады.
3. Психомоторлы эквиваленттер (қ ояншығ ы), тек 30 секунт немесе 1 минут есінен айырылып, денесі қ ұ рысып тұ рып қ алады.
|
|
|
4. Миоклонус қ ояншығ ы, денедегі ә ртү рлі бұ лшық еттер уақ ытша ғ ана қ ұ рысып-қ ысылып қ алады.
Осы аталғ ан ұ стамалардың ішіндегі кө рінектісі, қ атерлісі жә не ұ зақ қ а созылатыны - ү лкен қ ояншық. Оны эпилетикалық статус деп атайды. Бұ ғ ан жедел кө мек қ ажет. Қ ан тамырғ а сибазон, клоназепам егу жақ сы нә тиже береді. Ингаляциялық наркоздық дә рі - азот тотығ ы жә не т. б. қ олдануғ а болады
Ұ зақ қ а созылатын ү лкен қ ояншық қ а қ олданылатын дә рілер: дифенин (Dipheninum) жә не гексамидинді (Hexamidinum) фенофарбиталмен (Phenobarbitalum) қ осып беріледі, қ азіргі кезде карбамазепин (Carbamazepine), натрий вальпроаты (Natrii valproas) жә не ламотриджин (Lamotrigine) пайданылады.
Кіші қ ояншық қ а қ олданылатын ең қ ажетті дә рілер: этосуксимид (Ethosuximidum), қ осымша натрий вальпроаты жә не клоназепам (Clonazepame).
Психомоторлы эквивалент пен миоклонус қ ояншығ ына транквилизаторлар мен ұ йық тататын дә рілер: диазепам, клоназепам жә не нитразепам қ олданылады.
Дифенин (Фенитоин жә не т. б. ) химиялық қ ұ рылысы бойынша барбитураттарғ а ұ қ сас, бірақ ұ йық татпайды, орталық жү йке жү йесіне ә сер етпейді, маужыратпайды, тыныштандыру ә сері жоқ. Негізі дифенин қ ояншық қ а жә не аритмияғ а қ арсы қ олданылады. Бірақ жанама ә серлері де бар: бас айналу, жү рек айну, қ ұ су, дірілдеу жә не т. б. ө згерістер болып тұ рады. Бауыр жә не бү йрек аурулары, жү деу жә не жү рек декомпенсациясы кезінде қ олданбайды.
Дифениннің таблеткалық жалпы мө лшері 0, 1 г-нан, оның ішінде дифениннің ө зі 0, 117 г жә не 0, 032 г натрий гидрокарбонаты. Бірінші рет бастағ анда жарты тү ймедақ тан, содан соң 1 тү ймедақ тан кү ніне 2-3 реттен тағ айындайды. Ең кө п тә улік мө лшері 8 тү ймедақ.
Rp.: Diphenini 0, 117
D. t. d. № 30 in tab.
S. 1тү ймедақ тан кү ніне 3 рет тамақ тан кейін.
#
Гексамидин (Мисолин, Примидон жә не т. б. ) фенобарбиталғ а ө те ұ қ сас келеді, қ ояншық қ а ә сері кү шті, бірақ қ атерлігі жоғ ары, сондық тан да қ азіргі кезде жеке тү рде кө п қ олданбайды. Кө бінесе анемияғ а жә не лейкопенияғ а ә келуі мү мкін. Сондық тан оны бауыр, бү йрек, қ ан тү зу жү йесінің ауруларында қ олданбайды. Тү ймедақ тү рінде мө лшері 0, 125 жә не 0, 25 г пайданылады.
|
|
|
Фенобарбитал (люминал жә не т. б. ) ұ йық татын дә рі ретінде саналып келді, ал қ азіргі кезде оны қ ояншық қ а қ арсы бірінші қ олдана бастайды. Мө лшерін 0, 01 г біраздан кейін кө тере келе 0, 2 г-ғ а дейін кү ніне 2-3 реттен дене тырысулары жоғ алғ анша тағ айындап, содан соң мө лшерін тө мендету керек. Қ осымша басқ а дә рілерді пайдаланып отырады.
Карбамазепин (Зептол, Карбапин, Карзопин, Мазепин, Тегретол, Тимонил, Финлепсин жә не т. б. ) антидепресанттарғ а (имипрамин) ұ қ сайды, тырысуғ а қ арсы ө те кү шті, басқ а дә рілермен бірге кө п уақ ытқ а дейін беріледі. Басқ а дә рілермен салыстырғ анда жанама ә серлері аз байқ алады.
Карбамазепиннің мө лшері 0, 1 жә не 0, 2 г-нан тү ймедақ тү рінде шығ арылады. Алғ ашқ ы емдеу мө лшері 0, 1 г-нан кү ніне 2-3 реттен, ал ә рі қ арай мө лшерін 0, 4 г-нан 1, 2 г-ғ а дейін кө теру керек. Балаларғ а арналғ ан мө лшері 20 мг/кг.
Rp.: Carbamazepini 0, 1 (0. 2)
D. t. d. № 50 (100) in tab. .
S. 1-2 таб кү ніне 2-3 рет.
#
Натрий вальпроаты (Апилепсин, Ацедипрол, Депакин, Дипромал, Конвулекс, Конвульсофин, Орфирил, Энкорат жә не т. б. ) ә сері кең, бү кіл (ә ртү рлі) қ ояншық қ а жә не тырысқ ақ қ а қ арсы қ олданылады. Қ ояншық қ а пайданылатын басқ а дә рілердің ә серін кү шейтіп отырады. Аздап байқ алатын жанама ә сері соң ынан кетеді. Бауырдың жә не ұ йқ ы бездің қ ызметі бұ зылғ анда, қ анталау диатезінде қ олданбайды.
Вальпроаттың мө лшері – таблеткасы 0, 3 г жә не 5% сироп 100 мл ішуге балаларғ а арналғ ан. Бірінші мө лшері бастауыш 0, 3 - 0, 6 г-нан, ары қ арай кө тере келе 1 г -1, 5 г ақ ырғ ысы 3 г-ғ а дейін тә улігіне беріледі. Балаларғ а арналғ ан мө лшері 15 мг/кг басталады, ары қ арай 20 кейде ең ү лкен мө лшері 50 мг/кг, одан асыруғ а болмайды (5% сираптың 1 мл-де 50 мг тең )
Rp.: Natrii Valproatis 0, 3
D. t. d. № 30 in tab.
S. 1 тү ймедақ тан кү ніне 2-3 рет.
#
Ламотриджин (Ламиктал, Ламитор жә не т. б. ) жаң адан шық қ ан дә рі, кө бінесе кіші қ ояншық қ а қ олданылады, бірақ ү лкен қ ояншық қ а да беруге болады, тек басқ а дә рілермен бірге пайдаланғ ан дұ рыс. Жалпы жанама ә серлері бар: аллергиялық ө згерістер, бас айналу, ұ йқ ышылдық жә не т. б. Жү кті ә йелдерге жә не 2 жасқ а дейінгі балаларғ а қ олдануғ а болмайды.
Ламотриджиннің ішуге арналғ ан жә не шайнайтын тү ймедағ ы болады, мө лшерлері бірдей - 0, 025; 0, 05 жә не 0, 1 г. Тә улігіне 1 реттен 0, 025 г-нан екі аптағ а, содан соң мө лшерін ұ лғ айту керек - 0, 05 г-нан тағ ы екі аптағ а, кейін 0, 1 г-нан 0, 2 г-ғ а, кейде 0, 5 г-ғ а дейін емдеу ә сері ұ зақ қ а созылады. Балаларғ а 0, 2 мг/кг-нан 0, 5 мг/кг-ғ а дейін тағ айындалады.
Rp.: Lamotrigini 0, 025 (0, 05; 0, 1)
D. t. d. № 10, 100 in tab.
S. 2-3 рет тамақ пен бірге 1 таб.
#
Этосуксимид (Суксилеп жә не т. б. ) кіші қ ояншық қ а қ арсы жә не ауырсыну мен бұ лшық етті босаң сыту ү шін қ олданылады. Емдік ә сері кө бінесе кіші қ ояншық қ а жә не миоклонусты ұ стамағ а қ арсы арналғ ан.
Бұ ның мө лшері 0, 25 г капсуласы. Бірінші аптада 0, 25 г-нан, содан соң мө лшерді 1 г-нан 2 г-ғ а дейін кө бейтеді. Балаларғ а 10-15 мг/кг 6 жасқ а дейін, ал одан есейген балаларғ а тә улігіне 0, 25 г беріледі.
Этосуксимидті пайдаланғ ан кезде жанама ә серлері кө ріне бастайды: маужырау, ұ йқ ысы келу, бас ауру, асқ азанның бұ зылысы, аллергиялық ө згерістер. Бауыр жә не бү йрек жетіспеушілігі кезінде, бала емізетін жә не жү кті ә йелдерге беруге болмайды.
Rp.: Ethosuximidi 0, 25
D. t. d. № 120 in caps
S. 1 таб кү ніне 2 рет.
#
Клоназепам (Антелепсин, Клонотрид, Ривотрил жә не т. б. ) нитрозепамғ а ұ қ сас - тыныштандыру, бұ лшық етті босаң сыту, қ орқ ынышты басу, ұ йық тату жә не тырысуды басу ә сері бар. Бұ ны қ олданғ анда жү ріс-тұ рысы, ой-пікірінің бұ зылуы, бұ лшық еттің босауы, қ ан тү зілуінің тө мендеуі жә не аллергиялық ө згерістер болады. Бауыр жә не бү йрек қ ызметінің бұ зылуы, миастения (бұ лшық еттің босаң суы) кезінде, бала емізетін жә не жү кті ә йелдерге қ олданбайды.
Клоназепамның мө лшері 0, 00025; 0, 0005; 0, 001 жә не 0, 002 г тү ймедақ тү рінде; 0, 25% ерітіндісі тамшы тү рінде ішуге арналғ ан; 0, 05% ерітіндісін ампуласы 1 мл-ден егуге пайдаланады. Емдеу мө лшерін жатарда тә улігіне 0, 0005-0, 001 г-нан бастайды. Алғ ашқ ы 4 кү н қ атарынан қ абылдап, содан соң мө лшерін ө сіреді 6 мг-ғ а дейін, ең кө п мө лшері 20 мг-ғ а дейін ө сіреді. Балаларғ а арналғ ан мө лшері жасына қ арай: 6 жасқ а дейін 0, 0005-0, 001 г-нан тә улігіне, 6 жастан 12 жасқ а дейін 3-6 мг тә улігіне беріледі.
Rp.: Clonazepami 0, 00025
D. t. d. № 10 in tab.
S. 1 тү ймедақ тан кү ніне 2 рет.
#
4. 5. Паркинсон ауруына қ арсы қ олданылатын дә рілер.
Бұ л дә рілерді Паркинсон ауруын емдегенде қ олданады. Паркинсон ауруы созылмалы келеді, ө йткені экстрапирамидтік жү йенің ядролары бұ зылады. Бұ л аурудың белгілері: бұ лшық еттің қ ысымы жоғ арылап, тоқ тамай дірілдейді, қ имылы баяулайды. Себептері белгісіз. Зерттеулерге қ арағ анда базальды ядроларда, қ ара субстанцияда, дофаминнің қ ұ рамы тө мендейді. Дофаминнің жетіспеушілігі қ озғ алыстың бұ зылуына себеп болады. Оны толық тыру ү шін L-Дофа – дофаминнің туындысын береді. Ол денеде (левадопа) гематоэнцефалдық тосқ ауылдан ө тіп, Дофа-декарбоксилаза ферментінің қ атысуымен дофаминге айналады.
Дофаминергиялық жү йенің белсенділігін арттыру ү шін -Левадопа (Levodopa), қ ара субстанцияның нейронымен дофаминді ұ стауын тежеу ү шін дофаминнің рецепторларын қ оздырушы – Бромокриптин (Bromocriptine), моноаминоксидаза-В ферменті тежейтін – Селегилин (Selegiline).
Глутаматергиялық жү йені тежейтін, соның арқ асында дофаминергиялық ә сердің белсенділігін арттырушы – Мидантан (Midantanum).
Холинергиялық жү йені тежейтін, сондық тан дофаминергиялық жә не холинергиялық жү йелердің тепе-тең дігін сақ тау ү шін Циклодол (Cyclodolum) қ олданылады.
Леводопа (Калдопа, L-Допа жә не т. б.; қ оспалы дә рілері – Леводопа + Карбидопа (Дуэллин, Наком, Синдопа, Синемет, Стриатон, Тидомет жә не т. б.; Леводопа + Бенсеразид (Мадопар) диоксифенилаланин (допа) биологиялық белсенді зат, бұ дан дофамин пайда болады, одан соң норадреналин, ақ ырғ ы заты адреналин. Паркинсон ауруы кезінде мида дофамин жетіспейді. Дофаминдік дә рі қ олданбайды, ө йткені ол гематоэнцефальдық бө геттен ө те алмайды, сондық тан оның орнына леводопа (солды айналыс допаның изомері), бұ ғ ан кедергілік жоқ. Бұ л миғ а кірген соң дофаминдік рецепторларды қ оздырады, осылай емдік ә серін тигізеді.
Леводопаны негізі Паркинсондық ауруғ а, атеросклероздық жә не уланулық паркинсонизмде жә не т. б. осындай паркинсонизмге ұ қ сас келетін ауруларғ а қ олдануғ у болады. Тү ймедақ тү рінде мө лшері 0, 25 жә не 0, 5 г-нан. Ә р адамғ а тиісті мө лшерін беру керек. Емі кө п уақ ытқ а созылады, сондық тан жанама ә серлері кө п байқ алады: асқ азанның бұ зылуы, ортостатикалық гипотензия, аритмия, психикалық жә не параноидтық серпіліс, агранулоцитоз, лейкопения, аллергиялық ө згерістер де пайда болады.
Rp.: Levodopi 0, 25 (0, 5)
D. t. d. № 100 in caps.
S. 1 қ аптамадан кү ніне 4 рет.
#
Бромокриптин (Абергин, Бромэргон, Парлодел жә не т. б) дофаминдік рецепторлар агонисті, сондық тан қ оздырғ ыштық ә сері байқ алады. Эргометриндік дә рілерге ұ қ сас келеді, бұ л кө бінесе акушерияда қ олданылады. Бромокриптинді паркинсонизмге де пайданалуғ а болады, бірақ жоғ ары мө лшермен беріледі. Бұ ны тек басқ а дә рілермен бірге қ олдану керек.
Мидантан (амантадин жә не т. б. ) - РНҚ вирусқ а ә сер ететін дә рі. Вирустің торшағ а енуін қ иындатып, вирус геномының шығ уын тежейді. Алдың ғ ы кезде тұ мауғ а қ арсы алдын - алынуна қ олданып отырылды. Бұ л негізі ө те жылдам дофаминмиметикалық ә сер ететін дә рі. Қ азіргі кезде кө бінесе Паркинсон ауруына қ арсы қ олданылады. Мө лшері 0, 1 г кү ніне 3-4 реттен, емнің ұ зақ тығ ы 2 айдан 4 айғ а дейін созылады.
Rp.: Midantani 0, 1
D. t. d. № 100 in tab.
S. 1 тү ймедақ тан кү ніне 2-4 рет.
#
Селегилин (Когнитив, Сепатрем, Сеган, Селегос, Юмекс жә не т. б. ) эфедринге ұ қ сас симпатомиметик ретінде жү реді. Бұ л мидағ ы дофаминді кө бейтеді жә не бірге бергенде леводопаның ә серін кү шейтеді. Қ олданғ анда сақ болу керек: қ ан қ ысымын жоғ арылатады, аритмия пайда болады, ұ йқ ы мен жү рісі жә не сө йлеу қ абілеті бұ зылады. Бала емізетін жә не жү кті ә йелдерге қ олданбайды. Мө лшері 5 жә не 10 мг тү ймедақ тү рінде кү ніне 2 реттен беріледі.
Rp.: Selegilini 0, 005 (0, 01)
D. t. d. № 10, 30, 50, 100 in tab.
S. 1 таб кү ніне 2 рет.
#
Циклодол (Тригексифенидин, Паркопан, Ромпаркин, Трифен жә не т. б. ) орталық жү йкенің ең кү шті М- жә не Н- холинотежегіштік жә не шеткі М- холинотежегіштік ә сері бар. Мұ ны жиі Паркинсон ауруында, содан соң экстрапирамидтық бұ зылыстарда, спастикалық салдануларда жә не т. б. орталық жү йкенің спастикалық бұ зылыстарында қ олданады.
Циклодолдың жанама ә сері холинолитикалық дә рілерге ұ қ сас келеді. Мө лшері 1, 2 жә не 5 мг тү ймедақ тү рінде шығ арылады. Емдеуді алғ ашқ ыда мө лшерін кү ніне 0, 5 мг (жарты тү ймедақ тан), ә рі қ арай 5 мг-нан 15 мг-ғ а дейін тә улігіне жоғ арылатып, леводопамен араластырып отыру қ ажет.
Rp.: Cyclodoli 0, 001
D. t. d. № 50 in tab.
S. 1 таб кү ніне 2-3 рет.
#
5 тарау. Психотропты дә рілер.
Бұ л топқ а жататын дә рілерді адам психикасы (рухани сезімі) бұ зылғ анда, психоз, невроз жә не т. б. ұ қ сас ө згерістер кезінде қ олданады.
Психотропты дә рілер нейрондардың белсенділігін арттыратын жә не тежейтін пептидтер мен амин қ ышқ ылдардың арақ атынасына, биогенді аминдердің алмасуына, нейронаралық тасымалдау, мидың холинергиялық жү йесіне ә сер етеді. Психотроптық дә рілер жеті топқ а бө лінеді:
1. Антипсихоздық дә рілер (нейролептиктер).
2. Депрессияғ а қ арсы (антидепрессантар).
3. Кө кіректікке (мания) ем ретінде қ олданатын дә рілер.
4. Транквилизаторлар (шошуғ а, қ орқ уғ а емдік дә рілер).
5. Седативті (тыныштандыратын) дә рілер.
6. Психостимуляторлар (психиканы қ уаттаушылар).
7. Ноотропты (адам есіне ә сер ететін) дә рілер.
5. 1. Антипсихоздық дә рілер, яғ ни нейролептиктердің адамның психикасына ә сер ету механизмі: олар лимбикалық жү йедегі дофаминге сезімтал рецепторларды басып, синапс алдындағ ы мембрананың ө ткізгіштігін тө мендетеді де биогендік аминдердің шығ уын бұ зады. Сандырақ тауды басып, аурудың ә рі қ арай дамуына жол бермейді.
Химиялық қ ұ рамына қ арай нейролептиктер бірнеше топқ а бө лінеді:
1. Адам психикасына тікелей ә сер ететін дә рілер:
а/ фенотиазин туындысы: аминазин (Aminazinum), трифтазин (Triftazinum) жә не т. б.
б/ тиоксантин туындысы: хлорпротиксен (Chlorprothixene).
в/ бутирофенон туындысы: галоперидол (Haloperidole), дроперидол (Droperidolum).
2. Адам психикасына жалпы ә сер ететін дә рілер -
а/ бензамидтер – сульпирид (Sulpride)
в/ бензодиазепин туындысы – азалептин (Azaleptinum).
Аминазин (Хлорпромазин, Ларгактил жә не т. б. ) - 0, 025 жә не 0, 05 г драже тү рі; 2, 5% ерітіндісі 2 жә не 5 мл ампуласы. Бұ л антипсихоздық, тыныштандырғ ыш ә сер береді, бұ лшық еттерді босатады. Қ ұ су аймағ ының хеморецепторларына бө геу жасап, қ ұ суғ а қ арсы ә сер береді. Наркозғ а арналғ ан, ұ йық тататын дә рілердің, наркотикалық анальгетиктердің ә серін кү шейтеді. Шеткі иннервацияғ а ә сер етеді, ә сіресе адреноблокаторлық ә сері кү шті, нә тижесінде кү ре тамырлық қ ысым тө мендейді. Аминазин негізінен басқ а дә рілердің ә серін кү шейте алады. Бұ л негізінде шизофрения жә не психозды аурулар кезінде қ олданылады.
Жанама ә сері: гипотензия, коллапс, аллергиялық реакциялар, бауыр, бү йрек жә не асқ азан аурулары, дә рілік паркинсонизм. Жү рек-тамыр декомпенсациясы жә не жоғ ары жанама ә серлерінде қ олдануғ а болмайды.
|
|
|
