 |
ІІ бөлім. Жалпы рецептура. 2 страница
|
|
|
|
D. S. 1-2 тамшыдан кө зге кү ніне 3 рет.
#
2) Салицил қ ышқ ылының спирт ерітіндісі тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Sol. Ac. salicylici spirituosae 1% - 40 ml
D. S. Теріні жағ уғ а.
#
3) Токоферол ацетаттың майлы тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Sol. Tocopheroli acetatis oleosae 30% - 20 ml
D. S. 10 тамшыдан ішуге кү ніне 2 рет.
#
2. 8. 3. 2. Суспензиялар (Suspensiones) – сумен ұ нтақ аралас быламық қ а ұ қ сас сұ йық дә рі. Ішуге, жағ уғ а жә не буынғ а егуге қ олданылады. Мысалы: Гидрокортизонның суспензия тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Susp. Hydrocortisoni asetatis 2, 5% - 5 ml
D. S. Кө з тамшысы. Кү ніне 3-4 рет 2 тамшыдан.
#
2. 8. 3. 3. Тұ нба жә не қ айнатпа (Infusa et Decocta) – дә рілік ө сімдіктің гү лін жә не жапырағ ын ү гіп алып, суғ а бір рет қ айнатып, бұ қ тырып жә не сү зіп алғ аннан кейінгі дайын ерітіндіні тұ ндырма деп атайды, ал ө сімдіктің тамырынан 10-15 минуттай қ айнатып, содан соң бұ қ тырып жә не сү зіп алынғ ан ерітіндіні қ айнатпа дейді. Бұ лар ас қ асық пен ішуге арналғ ан.
1) Термопсис шө бінің тұ нба тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Infusi herbae Thermopsidis 0, 6 – 180 ml
D. S. Кү ніне 3 рет 1 ас қ асық тан ішуге.
#
2) Емен қ абығ ының қ айнатпа тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Dec. corticis Quercus 20, 0 – 200 ml
D. S. Ауыз қ уысын шаюғ а.
#
2. 8. 3. 4. Тұ ндырма (Tincturae) – спирт арқ ылы 1-2 аптадай тұ ндырып жасалғ ан сұ йық дә рі. Кө бінесе тамшы ретінде қ олданылады. Мысалы: Сасық шө птің (пустырник) тұ ндырмасының жазбасы.
|
|
|
Rp.: Tincturae Leonuri 25 ml
D. S. 20-40 тамшыдан кү ніне 3 рет.
#
2. 8. 3. 5. Сығ ынды (Extracta) – спирт, эфир жә не хлороформ арқ ылы сығ ынды тү рде жасалады. Сығ ындылар ү ш тү рлі болады: сұ йық (Extractum fluidum), қ ою (Extractum spissum) жә не қ ұ рғ ақ (Extractum sicci). Мысалы: Итжидектің қ ұ рғ ақ сығ ынды тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Extracti Belladonnae sicci 0, 015
Sacchari 0, 3
M. f. pulv.
D. t. d. № 12 in charta cerata
S. Кү ніне 1 ұ нтақ тан 3 рет.
#
2. 8. 3. 6. Қ оспа (Микстура - Mixturae) – бірнеше тү рлі (қ атты, сұ йық, майлы т. б. ) сулы заттармен араласқ ан тек ішуге жә не жағ уғ а қ олданылатын сұ йық дә рі. Мысалы: пепсин жә не тұ з қ ышқ ылының аралас қ оспа тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Pepsini 2, 0
Ac. hydrochloridi dilute 5 ml
Aq. destill. 200 ml.
M. D. S. 1-2 ас қ асық пен кү ніне 2-3 рет
тамақ пен бірге.
#
2. 8. 3. 7. Майлы сұ йық дә рі (Линимент – Linimenta) – қ атты дә рілермен бірге майлы заттар араласқ ан сыртқ а жағ у ү шін қ олданылатын дә рі. Мысалы: Терпентиннің (скипидар) майы, хлороформ жә не метилсалицилат араласқ ан май тү ріндегі жазбасы.
Rp.: Ol. Terebinthinae
Chloroformii aa 15 ml
Methylii salicylatis 10 ml
M. f. linim.
D. S. Жағ у ү шін арналғ ан.
#
2. 8. 4. Егуге арналғ ан (pro injectionibus) тү рлі дә рілер. Бұ лар заласыздандырылғ ан шыны ыдыстағ ы (ерітінді немесе ұ нтақ ) дә рілер. Ампуласы (ampullis) 1мл-ден, 10 жә не 50 мл-ге дейін, ал ішіндегі дә рі ерітінді немесе ұ нтақ тү рінде болады. Флакондар (рецептте флакон жазылмайды) 200 мл-ден, 500 жә не 1000 мл-ге (1 литр) дейін болады. Мысалы: Новокаиннің ампуласы жә не тримекаиннің флаконды жазбасы.
Rp.: Sol. Novocaini 0, 5 % - 5 ml
D. t. d. № 10 in ampull.
S. Ө ткізгіштік жансыздандыру ү шін.
|
|
|
#
Rp.: Sol. Trimecaini 0, 25% - 400 ml
D. S. Инфильтрациялық жансыздандыру ү шін.
#
2. 8. 5. Баллондағ ы ауа жә не газбен араласқ ан аэрозольды (Aerosolum) дә рілер. Мысалы: «Эфатин» аэрозолінің жазбасы.
Rp.: Aerosolum «Ephatinum» 10 ml
D. S. Ауыз қ уысының тү кпіріне 3 рет басуғ а.
#
ІІІ бө лім Жеке фармакология.
1 тарау. Шеткі жү йке жү йесіне ә серін тигізетін дә рілер.
Шеткі жү йке жү йесіне ә сер ететін дә рілер екі топқ а бө лінеді.
1. Афференттік иннервацияғ а ә сер ететін дә рілер.
2. Эфференттік иннервацияғ а ә сер ететін дә рілер.
1. 1. Афференттік иннервацияғ а ә сер ететін дә рілер, олар шеткі афференттік жү йкенің сезімталдығ ын бұ затын дә рілер, оның ішіндегі бірнеше тобы (жансыздандыратын, тұ тқ ыр, қ аптауыш жә не тұ тқ ыш) сезімталдық ты тө мендетеді, ал соң ғ ы зат жергілікті жү йкені тітіркендіріп қ озу барысын арттырады. Бұ ғ ан жататын дә рі-дә рмектер:
1) Жергілікті жансыздандыратын, яғ ни анестетиктер - кокаин, дикаин (Dicainum), анестезин (Anaesthsinum), новокаин (Novocainum), лидокаин (Lidocainum), тримекаин (Trimecainum), пиромекаин (Pyromecainum) жә не т. б. дә рілер жатады.
2) Тұ тқ ыр немесе бырыстырушы дә рілер: танин (Tanninum), емен қ абығ ы (Cortex Quercus), қ орғ асын ацетаты (Plumbi acetas), висмут нитраты (Bismuthi subnitras), ашутас (Alumen) жә не т. б.
3) Қ аптаушы дә рілер: крахмал шырышы (Mucilago Amyli).
4) Тұ тқ ыш дә рілер: тальк (Talcum), белсенді кө мір (Carbo activatus).
5) Тітіркендіргіш дә рілер: қ ыша қ ағ аздар (Charta sinapis), терпентиннің тазаланғ ан майы (Oleum Terebinthinae rectificatum), ментол (Mentholum), аммиак ерітіндісі (Solutio Ammonii caustici).
1. 1. 1 Жергілікті жансыздандыратын дә рілер.
Жансыздандырушы (анестетиктер) дә рілер (новокаин, лидокаин жә не т. б. ) – жергілікті сезу жү йкелерін тежейтін заттар. Бұ лар жергілікті сезімталдық ты жою арқ ылы ауырсынуды сездірмейді. Жансыздандыруды тө мендете отырып, жергілікті қ ызуды жә не т. б. сезімталдық ты жоғ алтады, ең соң ында жанасу жә не қ ысым рецепторлары жойылады.
|
|
|
Жансыздандырғ ыш дә рілердің тиісті ә сер ету механизмі электролиттердің алмасуы арқ ылы ө теді, оның ішіндегі натрий ионының мембраналық ө ткізгіштігін тө мендетеді, сондық тан бұ лар натрий ион арық ты қ амайтын заттар болып аталады. Осы анестетиктер орталық жү йкеден келе жатқ ан импульстерге кедергі жасайды, содан кейін потенциалдық жү рістер бө геліп қ алады.
Анестетиктерді негізі жергілікті талшық тарды жансыздандыру ү шін қ олданады. Тиісті жергілікті ә сері бойынша бұ лар келесі жансыздануларғ а бө лінеді:
1/ Ү стү рт жансыздандыру - ең ү стің гі талшық тарды жансыздандыру ү шін қ олданылатын заттар – кокаин, дикаин, анестезин. Ү стіртін жансыздандырушы дә рілерді кілегей қ абық шасына қ олданады жә не жарақ аттанғ ан жерге жағ ады. Ө йткені бұ лардың улы ә сері ө те жоғ ары (кокаин, дикаин) немесе суда еруі нашар келеді (анестезин).
2/ Инфильтрациялық жансыздандыру - ә р қ абатты бірте-бірте жансыздандырып отырады (новокаин, лидокаин). Инфильтрациялық жансыздану кезінде ә уелі жансыздандыратын ерітінді теріге, содан соң тө мен жатқ ан қ абаттарғ а біртіндеп егіледі.
3/ Ө ткізгіштік жансыздандыру – бір аймақ тағ ы керекті жү йке талшық тарды жансыздандырады (лидокаин). Бұ ндай жансыздану ү шін қ олданылатын заттар – лидокаин, тримекаин жә не т. б. Ө ткізгіштік немесе регионалдық тү рінде жансыздандырылатын жү йкенің жолына егіледі, жү йке талшығ ының қ озуына бө гет жасалынады. Сол жү йкемен қ амтамасыз ететін аймақ та сезімталдық жойылады.
Жансыздандырғ ыш дә рілердің (кокаин, дикаин) жанама ә серлері кө бінесе жылдам қ анғ а сің іріледі, содан соң тез орталық жү йке жү йесіне қ атерлі ө згерістер туғ ызады: ұ йқ ысы келіп, кү ші кетіп, басы айналады, қ ымыл-қ озғ алыстары бө геліп қ алады, кө зі қ арайып, қ ұ лағ ы естімейді, ақ ырында бү кіл денесі тырысып қ алуы мү мкін. Кө бірек қ олданғ анда аллергиялық реакция береді (новокаин). Қ ан-тамыр арқ ылы егілгенде тамыр қ ысымы тө мендеп, жү рек жұ мысының жетіспеушілігі жә не ырғ ағ ының бұ зылуы, лоқ су, қ ұ су жә не т. б. қ атерлі ә серлері байқ алуы мү мкін.
|
|
|
Парааминбензой қ ышқ ылының туындыларын (дикаин, анестезин, новокаин) сульфаниламидтық дә рілермен қ осып беруге болмайды, бұ лар бір туынды дә рілерге жатады, сондық тан мө лшері асып кетсе улы ә сері пайда болады жә не аллергиялық ө згерістер байқ алуы мү мкін.
Кокаин – жансыздандыруы жағ ынан басқ а анестетиктерден ә сері жоғ ары, бірақ ө те улы. Кокаинді кө бінесе кө зді емдеуге қ олданады. Қ азіргі кезде улылығ ына байланысты кокаинді сирек қ олданады, тіпті ү стірт жансыздандырудың ө зіне оны мұ қ ият қ олдану керек, ө йткені қ ысқ а уақ ыт ішінде қ ұ марлық қ а (кокаинизм) ә келеді, осығ ан байланысты кейінгі кездері біздің елде қ олданбайды.
Дикаин (Тетракаин т. б. ) – ү стірт жансыздандыру ү шін қ олданатын дә рі. Кокаиннен 10 есе кү шті, бірақ 2-3 есе улы. Ішкі кө з қ ысымына ә сер етпейді, қ арашық ты кең ейтпейді. Жергілікті ұ сақ тамырларды кең ітеді, сондық тан қ ан тамырына жылдам сің іріліп кетпеуі ү шін адреналинмен қ осып беру керек.
Дикаинді жергілікті жансыздандырғ ыш зат ретінде, ү стіртін жансыздандыру ү шін офтальмологияда жә не отоларингологияда қ олданады. 0, 3% ерітіндісі (кө з тамшысы) 5 жә не 10 мл флаконда болады. Операция кезінде 1 тамшыдан 2-3 тамшығ а дейін беріледі.
Бұ л ө те улы болғ андық тан, мұ қ ият болу керек, кө бінесе пайыздық мө лшері асып кеткенде, жергілікті тамырлар кең ейіп бұ зыла бастайды, содан кейін кө зі қ анталап кетеді. Бұ ны аллергия кезінде жә не сульфаниламидтік дә рілермен бірге қ олданбайды.
Rp.: Sol. Dicaini 0, 3%-5 ml
Sol. Adrenalini hydrochloridі 0, 1% gtts Ш
M. D. S. Кө з тамшысы.
#
Анестезин (Бензокаин т. б. ) – белсенділігі жоғ ары, ү стіртін жансыздандыру ү шін қ олданылатын анестетик. Спирт пен майда жақ сы, ал суда баяу ериді.
Сондық тан тері жарақ атына 5% майы жә не пастасы, 0, 3 г ұ нтақ тү рінде пайданылады.
|
|
|
Анестезин кө бінесе асқ азан қ ысылып ауырғ анда, лоқ су, қ ұ су, жергілікті жарақ аттанғ анда жә не кү йген жерге, қ ышымамен ө тетін тері ауруларына, тік ішектің қ ышуы, жарылуы, стоматитке жә не геморрой кезінде қ олданады.
Бұ л дә ріні кейбір сезімталдығ ы жоғ ары адамдарғ а жә не сульфаниламидтік дә рілермен бірге беруге болмайды.
Анестезин кө бінесе қ оспалы дә рілермен бірге пайдаланылып отырылады. Бұ лар: «Белластезин» жә не «Павестезин» тү ймедағ ы, «Анестезол» балауызы, «Ампровизоль» аэрозолі жә не т. б.
Rp.: Anaestesini 0, 3
D. t. d. №. 20
S. 1 ұ нтақ тан кү ніне 3 рет.
#
Rp.: Ung. Anaestesini 5%-10, 0
D. S. Май, жағ у ү шін.
#
Новокаин (Прокаин жә не т. б. ) – диэтиламиноэтанол мен парааминбензоид қ ышқ ылының қ оспасы. Медицинада гидрохлорид тү рінде қ олданылады. Ә сер ету ұ зақ тығ ы 30 минуттан 1 сағ атқ а дейін. Улылығ ы тө мен. Преганглионарлық талшық тардан ацетилхолиннің бө лінуін тө мендетеді, ганглионарлық бө геттеуші ә сері бар. Бұ л ө зі жү рек-қ ан тамырлар жү йесіне гипотензивтік ә сер етеді. Негізгі инфильтрациялық, ө ткізгіштік жансыздандырғ ыш болып табылады.
Новокаинді жергілікті жә не жұ лынды жансыздандыру ү шін, вагосимпатикалық жә не паранефральдық бө гет жасау, асқ азан жә не он екі елі ішек жә не т. б. жаралардың ауырсынуын қ ойғ ызу, тік ішектің жарылуын, геморройды емдеу ү шін қ олданады жә не т. б. ауырсыну кезінде беріледі.
Мұ ны пайдаланғ анда бас айналу, гипотония, ә лсіздік, аллергиялық шок пайда болуы мү мкін. Кейбір адамдарғ а жақ пайды. Сульфаниламидтік дә рілермен бірге қ олданылмайды.
Новокаиннің кө птеген мө лшерлері 0, 25%; 0, 5%; 1% жә не 2% ерітіндісі - 1, 2, 5 жә не 10 мл ампула тү рінде; 0, 25% жә не 0, 5% ерітіндісі - 200 жә не 400 мл флакондағ ы; 5% жә не 10% майы; 0, 1 г балауызы жә не т. б. тү рлері жансыздандыру ү шін пайдаланылады.
Rp.: Sol. Novocaini 0, 5%-5 ml
D. t. d. № 10 in amp.
S. Ө ткізгіштік, 3-5 мл
#
Лидокаин (Ксикаин, Ксилодонт, Ксилокаин, Лидокарт жә не т. б. ) ең кө п қ олданылатын анестетиктің бірі болып табылады. Новокаиннен 2-5 есе кү шті жә не 2 есе ұ зақ ә сер етеді. Адреномиметиктермен бірге қ олданғ анда лидокаиннің ә серін ұ зартады. Жалпы жергілікті жансыздандырғ ыш ретінде жә не аритмияғ а қ арсы қ олдануғ а да болады.
Лидокаиннің тиісті мө лшерлеріне келсек 0, 25%-0, 5% ертіндісі инфильтрациялық жансыздандыру, 0, 5%-2% ерітіндісі ө ткізгіштік жансыздандыру, 1%-5% ерітіндісі терминальді жансыздандыру ү шін қ олданылады.
Бұ ны кө бірек пайдаланғ анда қ ан қ ысымының тө мендеуі, кейде аллергия, ұ йқ ышылдық, қ ұ су, кө ру қ абілетінің тө мендеуі пайда болады. Бұ л кезде ең тө менгі пайыздығ ын қ олданып жә не кө лемін азайтқ ан жө н.
Лидокаинді сульфаниламидтік дә рілермен бірге қ олдануғ а болады. Бұ л дә рі 1% жә не 2% ерітіндісі - 5 жә не 10 мл ампулада жә не 50 жә не 100 мл флакон ретінде шығ арылады.
Rp.: Sol. Lidocaini 1%-10 ml
D. t. d. № 6 in amp.
S. Ө ткізгіштік жансыздандыру ү шін.
#
Тримекаин (Мезокаин т. б. ) – лидокаинге ұ қ сас дә рі, новокаиннен 2-3 есе кү шті. 0, 5%-200 мл жә не 1%-100 мл инфильтрациялық жансыздандыру, 2%-20 мл ө ткізгіштік жансыздандыру ү шін қ олданылады.
Тримекаинді қ олдану кезінде кейде науқ астың тү сі бозарып, басы ауырып, қ ұ сқ ысы келеді, ал уланғ анда денесі тырысып клондық (дененің кө пір тә різді иілуі) безгек пайда болады, бұ л кезде егуді тоқ тату керек.
Бұ ның пайыздық мө лшері лидокаинге қ арағ анда тө мен келеді (0, 125%-0, 25%), ал кө лемі молдау болады (400-800 мл), бірақ кө бінесе ұ қ сас келеді.
Rp.: Sol. Trimecaini 0, 25%-400 ml
D. S. Инфильтрациялық жансыздандыру ү шін.
Пиромекаин (бумекаин жә не т. б. ) - тек ү стіртін жансыздандыру ретінде, кө бінесе офтальмологиялық жә не оториноларингологиялық операция жә не жү рек ырғ ағ ының бұ зылуы кезінде қ олданады.
Артикаин (ультракаин жә не т. б. ) – жалпы хирургиялық тә жірибеде, оның ішінде стоматологияда жиі қ олданылады.
Бупивакаин (маркаин жә не т. б. ) белсенділігі жоғ ары жә не тиісті ә сері ұ зақ – 7 сағ атқ а дейін созылады.
Тағ ы да басқ а кө птеген белсендігі жоғ ары жергілікті жансыздандыратын ( мепивакаин, бензофурокаин, ропивакаин жә не т. б. ) дә рілер бар.
1. 1. 2 Тұ тқ ыр жә не қ аптаушы дә рілер.
Қ абынуғ а қ арсы жергілікті ә сер ететін тұ тқ ыр, яғ ни бырыстырушы дә рілер болып табылады. Кілегей қ абығ ы жә не тері қ абынулары кезінде қ олданылады. Жергілікті ә сері – жасушааралық сұ йық тық та, кілегейде, жасушаның бетінде коллойдтың тығ ыздалады, осыдан пайда болғ ан қ абық ша сезгіш жү йке ұ штарын тітіркенуден сақ тайды, ауырсынуды тө мендетеді. Сонымен қ атар, жергілікті қ ан тамырлары тарылып, ө ткізгіштігі тө мендеп, эксудация тө мендейді. Тұ тқ ыр дә рілер мынадай топтарғ а бө лінеді:
1/ Органикалық заттар тобы: танин, емен қ абығ ының қ айнатпасы жә не т. б. ө сімдіктер.
2/ Органикалық емес заттар тобы: қ орғ асын ацетаты, висмут нитраты негізі, ашутас (квасцылар), цинк тотығ ы, мыс сульфаты, кү міс нитраты жә не т. б.
Танин (танин қ ышқ ылы, галлодубильдық (тері илейтін) қ ышқ ылы) май жә не ерітінді тү рінде ауыз қ уысы, мұ рын, жұ тқ ыншақ қ абыну кезінде 0, 5% - 2% сулы ерітіндісімен кү ніне 3-5 рет шаюғ а жә не кү йік, жара, жауыр кезінде 3% - 5% май жә не ерітінді тү рінде қ олданылады.
Rp.: Tannini 3, 0 (5, 0)
Aq. destill. 100 ml
M. D. S. Кү йіктің ІІ сатысында теріге жағ у ү шін.
#
Rp.: Sol. Tannini 0, 5%-500 ml
D. S. Асқ азанды шаю ү шін.
#
Емен қ абығ ының қ айнатпасы - оның 1: 10 қ айнатпа мө лшері стоматит, гингивит жә не басқ а да ауыз қ уысының қ абынуы кезінде қ олданылады. Сол тә різді ө сімдіктер – шайқ ұ рай шө п (зверобой), сә лбен (шалфей) жапырағ ы, тү ймедақ гү лі (ромашка) жә не т. б.
Rp.: Dec. cort. Quercus 20, 0 – 200 ml
D. S. Ауызды шаю ү шін.
#
Қ орғ асын ацетаты – тері мен кілегей қ абық шаларының қ абынуы кезінде қ олданылады.
Rp.: Sol. Plumbi acetates 0, 25% - 50 ml
D. S. Шаюғ а жә не жууғ а.
#
Висмут нитраты – ішек қ абынулырында - энтерит, колит кезінде антисептикалық дә рі ретінде, май ретінде жә не кілегей қ абығ ының қ абынуы кезінде қ олданылады. Викалин, викаир, дерматол жә не т. б. дә рілердің қ ұ рамына висмут нитраты қ осылғ ан.
Rp.: Ung. Bismuthi subnitratis 10% - 25, 0
D. S. Тері ауруларына жағ у ү шін.
#
Rp.: Bismuthi subnitratis 0, 5
D. t. d. №. 10 in tab.
S. 1 таб. кү ніне 2 рет.
#
Ашутас (Квасцылар –алюминдер) кілегейлі қ абық ша мен терінің қ абынуы кезінде жуу, шаю жә не тарту, кешенді ем ретінде, кү йдіргіш қ аламы трахома кезінде қ олданылады.
Rp.: Aluminis 4, 0
Ac. Borici 10, 0
Aq. destill. 200 ml
M. D. S. Тері жарағ а басуғ а.
#
Бұ ларғ а қ осымша, ә сері ұ қ сас тағ ы да біраз бырыстырушы дә рілері бар: цинк тотығ ы жә не сульфаты ( Zinci oxydum, Zinci sulfas), мыс сульфаты (Cupri sulfas), кү міс нитраты (Argenti nitras). Бұ ларды аз мө лшермен жергілікті жараларды бырыстыру ү шін, ал кө п мө лшерімен сол жараларды (жергілікті белоктермен байланысты альбуменаттық қ абық ша пайда болады) кү йдіру ү шін қ олданылады.
1. 1. 3 Қ аптаушы дә рілер немесе жамылғ ы заттар.
Кілегей қ абық шаны жауып, сезгіш жү йке ұ штарының тітіркенуіне қ арсы ә сер етеді. Бұ л заттарғ а крахмал жә не зығ ыр дә нінің шырышы жатады.
Крахмал шырышы – кейбір негізгі дә рілердің (мысалы, хлоралгидрат ө те ащы тітіркендіргіш дә рі, сондық тан да крахмал шырышымен қ осып береді) тітіркенуінен жә не ішектегі жарақ аттарының қ озуынан сақ тайды, сондық тан асқ орыту жолының қ абынуы кезінде қ олданады.
Rp.: Chlorali hydrates 1, 5
Mucilaginis Amyli
Aq. вestill aa 15 ml.
M. D. S. 1 клизма жасауғ а.
#
1. 1. 4 Тұ тқ ыш дә рілер.
Ұ нтақ тә різді, суда ерімейді, кілегейлі қ абық шаны тітіркендіретін заттар. Химиялық қ оспаларды тұ тып қ алып, нә тижесінде сезімтал жү йке ұ штарын тітіркенуден қ орғ айды. Бұ л заттарғ а белсенді кө мір, тальк жә не т. б. жатады. Бұ лар іш ө ту кезінде жә не улы заттардың сің ірілуін тоқ тату ү шін қ олданылады.
Белсенді кө мір (карболен жә не т. б. ) ө зіне улы заттарды (токсиндерді, газдарды, алкалоидтарды) сің іріп алады, сондық тан іш ө ту жә не іш кебуі (метеоризм) кезінде, тамақ тармен, тұ здың ауыр металдарымен жә не т. б. дә рілермен уланғ анда қ олданады. Бірақ асқ азан, ішек жараларында, ә сіресе қ ан кету кезінде қ олданылмайды жә не басқ а дә рілермен бірге беруге болмайды.
Rp.: Carbonis activati 0, 5
D. t. d. №. 20 in tab.
S. 2-4 тү ймедақ тан кү ніне 3-4 рет.
#
Тальк жергілікті ә серіне байланысты пайдалы. Жаралы терідегі без сө лдерін жә не тағ ы басқ а керексіз улы заттарды ө зіне сің іріп алып қ ұ рғ атады, сондық тан ол шеткі жү йке талшық тарды тітіркенуден сақ тап отырады, нә тижесінде жергілікті жара жылдам жазылады. Бұ ны басқ а дә рілермен сеппе ретінде қ олданады.
Rp.: Zinci oxydi 10, 0
Talci 40, 0
M. f. pulv.
D. S. Ұ нтақ тү рінде, сеппе.
#
1. 5. Тітіркендіргіш заттар.
Тітіркендіріш заттар шеттік жү йке ұ штарын қ уаттайтын дә рілер болып табылады. Бұ л заттар тері мен кілегей қ абық шаларғ а қ оздырғ ыш ә сер ететін, маң ындағ ы тінге ә сер етпейтін дә рі-дә рмектер. Бұ дан пайда болғ ан кейбір рефлекстер патологиялық жағ дайды емдеу ү шін пайдалы. Негізгі тітіркендіргіш дә рілер: қ ыша қ ағ аз, ментол, аммиак ерітіндісі, терпентиннің тазаланғ ан майы.
Қ ыша қ ағ азы – қ ағ азғ а жұ қ алап жағ ылғ ан майсыз қ ыша. Тыныс жолдары аурулары, жү рек соғ уы, невралгия, миалгия жә не т. б. аурулар кезінде қ олданады.
Терпентиннің тазаланғ ан майы (скипидар) – эфирлік май. Липофильдігіне байланысты, теріден ө тіп жү йке ұ штарын тітіркендіреді. Бұ л заттардың екі мақ сатта қ олданады: біріншіден, жарақ аттанғ ан жердегі ауырсынуды басу ү шін, яғ ни басқ ағ а аудару ү шін, екіншіден, патологиялық ү рдіс кезінде ішкі денедегі трофикасын жақ сарту ү шін. Невралгия, миалгия, аяқ -қ ол қ ақ сағ анда, полиартриттерге қ олданылады.
Rp.: Oleum Terebinthinae rectificati
Chloroformi aa 15 ml
Methylii salicylatis 10 ml
M. f. linimentum
D. S. Тері ү стіне жағ у ү шін.
#
Ментол – салқ ындатқ ыш рецепторларды тітіркендіреді, аздап жансыздандырады, рефлекторлы жолмен қ ан тамырларының қ ысымын ө згертеді. Бұ л қ асиетін жү рек-қ ан тамырларын кең ейтетіндігінен байқ ауғ а болады. Стенокардия, қ ышымалы дерматозды емдеуде 1% май ретінде, 4% ерітінді, 10% майлы лайшық невралгияны, миалгияны емдеу барысында қ олданылады. Жас балалардың мұ рнына, ө ң ешіне жағ уғ а болмайды. Ө йткені тынысы нашарлап, демі тоқ тап қ алуы мү мкін.
Rp.: Sol. Mentholi spirituosae 5%-5 ml
D. S. 1-2 тамшыдан тілдің астына.
#
Аммиак ерітіндісі (мү сә тір спирті) – жоғ ары тыныс жолдарының сезімтал жү йке ұ штарын тітіркендіреді. Ингаляция тү рінде есінен танғ анда иіскетеді. 0, 5% ерітіндісі (25 мл 5 литр суғ а) хирургтің қ олын жуу ү шін қ олданылады.
Rp.: Sol. Ammonii coustici 10%-1 ml
D. t. d. №. 10 in amp.
S. Есін жиғ ызу ү шін иіскетеді.
2 тарау. 2. Эфференттік иннервацияғ а ә сер ететін дә рілер.
Эфферентті иннервацияғ а вегетативті жү йелер (ішкі мү шелер, қ ан тамырлар мен бездер) жә не қ аң қ а бұ лшық еттің қ имылдатушы жү йкелері жатады.
Вегетативті иннервацияғ а нейро-эффектордағ ы синапстың бө ліп шығ аратын медиаторына байланысты холинергиялық немесе парасимпатикалық (медиаторы – ацетилхолин) жә не адренергиялық немесе симпатикалық (медиаторы – норадреналин жә не стресстік кезде адреналин) жү йке жү йелер болып бө лінеді. Сондық тан эфференттік иннервацияғ а ә сер ететін заттар негізгі екі топқ а бө лінеді:
|
|
|
